Siyosatshunoslik

: «Yosh buxoroliklar» — Buxoro jadidlarining so‘l oqimidan 1910-yilda tashkil
topgan paitiya. Bu paitiya taraqqiyparvar ziyolilar, savdogarlar va shahar kambag‘allari
vakillaridan tuzilib, dastlab mavjud amirlik tuzumi doirasida demokratik islohotlar
o'tkazish, konstitutsion monarxiyani o‘rnatish orqali amiming mutlaq hokimiyatini
cheklab qo'yish tarafdorlari bo‘lishgan. Fitrat, Fayzulla Xo'jayev, Sadriddin Ayniy,
Abdulvohid Burhonov (Munzim), Usmon Xo‘ja (Usmonxo‘ja Po‘latxo‘jayev)lar
«Yosh buxorolik»lar partiyasining dastlabki tashkilotchilari bo'lishgan.
2 Абдурауф Фитрат.
Мухторият. Танланган асарлар, 3-жилд. — Т., 2003. —
В. 198-199.
iIzoh:
Fitrat madaniyatimiz taraqqiyotining barcha tan olgan yuksak cho'qqisi
Navoiy davrini ibrat sifatida olib, «Chig'atoy gurungi» uyushmasini hozirgi o'zbek
xalqining XV asrdagi nomi bilan atagan edi. «Chig'atoy gurungi»ning faoliyati
haqida qarang: Абдурауф Фитрат. Ёпишмаган гажжаклар //Танланган асар­
лар, 3-жилд. — Т., 2003. — В. 232—233.
95

---

tom onidan keskin tazyiqlar boshlandi. F itrat Buxoro 
hukumatining boshqa 4 a’zosi qatorida partiyadan o ‘chirilib, 
ishdan olindi va Buxorodan chiqarilib yuborildi. 1923—1925- 
yillarda Fitrat Moskvadagi Sharq tillari institutida ishladi, Sankt- 
Peterburg davlat universitetining sharq fakultetida sharq tillari, 
adabiyoti, madaniyatidan ma’ruzalar o‘qidi, professorlikka 
saylandi. Ayni paytda «Abulfayzxon» (1924), «Shaytonning 
Tangriga isyoni» (1924) kabi dramatik asarlarini yaratdi.
Bu yillar Fitratning sovet hukumati haqidagi 
siyosiy
qarash- 
larini yanada mustahkamladi. U millatlami, shu jumladan, Tur­
kiston xalqlarini asriy manbalardan uzib, sovetlar mafkurasi 
asosida ruslashtirish orqaga qaytmas jarayon ekanligini anglab 
yeta boshladi. Olimning siyosiy faoliyatida ijtimoiy begonala- 
shuv1, ijtimoiy muhitdan o'zini tortish boshlandi. Oqibatda 
Fitratga qarshi kurash harakatlari boshlanib ketdi. 0 ‘zKPMK 
( 0 ‘zbekiston kommunistik partiyasi markaziy komiteti) birin­
chi sekretari Akmal Ikromov Fitratning asarlari va xatti-hara- 
katlarini «sho‘roga qarshi urush e’lon qilish», deb atadi. «Shay­
tonning Tangriga isyoni» asarini «bizga qarshi yozilgan asar», 
umuman «Fitrat RKP (b) (Rossiya kommunistik (bolsheviklar)