Siyosatshunoslik

1 
Izoh
: Marhum professor B. Qosimov «Bu fikr asli Jan Jak Russoga tegishli
bo'lib, uning «Ijtimoiy shartnoma» asaridan olingan. XIX asr o'rtalarida Fransi-
yada o‘qib kelgan turkiyalik yoshlar orqali u turk matbuotiga, undan Turkistonga
kelgan», deya yozgan edi. Bu to‘g‘rida qarang: Креимов Б. Миллий уйгониш:
жасорат, маърифат, фидойилик. - Т., 2002. - В. 238.
92

---

Munawarqori va uning safdoshlari kommunistlaming Mar­
kaziy Osiyodagi hukmronligini mustamlakachilikning yangi ko‘ri- 
nishi, sotsializm qurilishi to ‘g‘risidagi g‘oyani utopiya, uning 
targ‘ibotchilarini esa mutaassiblar deb bilishgan. Istiqlolchilik 
harakatining g'alabasiga ishongan bu fidoyilar jahon ijtimoiy- 
iqtisodiy taraqqiyotining asosida evolyutsion yo‘l va demokra­
tik inqilob yotadi, deb hisoblashgan.
Markaziy Osiyoda sovet tuzumi istibdodi o‘matilgach, ja- 
didlar tutgan siyosiy pozitsiya xususida to‘xtalar ekan, Munav- 
varqori Abdurashidxonov o‘zining bolsheviklar qamoqxonasida 
yozgan «Xotiralarimdan» asarida shunday deydi: «Bizlaming 
sinfiy dunyoqarashimiz negizida sinflarni inkor etish yotadi. 
Bizlar sinflarni bilmas edik, agar yirik burjuaziya deb hisobla- 
nayotgan katta yer egalari va savdogarlaming juda ozgina guruhi 
hisobga olinmasa, bizlaming ko‘z o‘ngimizda hamma teng edi. 
Buijuaziya to‘g‘risida gapirganda, bizlar yirik savdogar va katta 
yer egalarinigina nazarda tutar edik. Bizlar sho‘ro hukumatining 
mana shularga emas, balki mayda va o‘rta hoi buijuaziyaga 
nisbatan olib borgan tadbirlariga qarshi bo'ldik. Binobarin, biz­
lar, asosan, mayda buijuaziya manfaatlarini himoya qildik: mana 
shundan bizlaming o‘ktabr inqilobidan keyin mamlakat siyosiy 
hayotida tutgan rolimiz, sho‘ro hukumati, yo‘qsil diktaturasiga 
qarshi olib borgan kurashimiz tushunarli bo‘Isa kerak. Bizlaming 
mustaqillik haqidagi shiorimiz avval burjua dem okratik 
Turkistonni, undan so‘ng esa, qayta chegaralanishdan keyin 
0 ‘zbekistonni tashkil etish, hokimiyatni mayda va o ‘rta 
buijuaziya qo'liga berish to‘g‘risidagi harakatimiz ana shundan 
kelib chiqadi»1.
Bu mashhur siyosatchi qamoqqa olingach, «Munawarqori 
to‘dasi» degan ish ochildi va 87 kishi tergovga tortildi. 0 ‘n yetti 
oy mobaynida awal Toshkent, keyin esa Moskva avaxtaxonala- 
rida olib borilgan og'ir ruhiy va jismoniy qiynoqlardan so‘ng, 
1931-yilning 15-aprelida OGPU (sobiq SSSRXalq Komissarlari 
Soveti qoshidagi Maxsus Davlat Siyosiy boshqarmasi) qarori