Siyosatshunoslik

1 
Izoh:
 «Ideologiya» yunoncha «ideya» va «logos» so'zlarining birikmasidan tashkil
topgan bo‘lib, g'oyalar haqidagi ta’limot degan ma’noni bildiradi. Bu atama ilk
bor 1797-yilda fransuz inqilobi davrida Destut de Tressi tomonidan ilmiy
muomalaga kiritilgan.
239

---

mafkurasiz biror-bir siyosiy harakat bo‘lmaydi. Siyosiy mafkura 
o‘z tarkibiga ko‘ra mavjud ijtimoiy voqelik, uning kelajagi to ‘g‘ri- 
sidagi siyosiy tasawur va tushunchalardan tashkil topadi. Siyosiy 
mafkurada mavjud ijtimoiy voqelikning kelajagi haqidagi fikr- 
mulohazalar muayyan dastur qiyofasiga kiradi. Shuning uchun 
siyosiy mafkura siyosiy amaliyot uchun dasturiy ahamiyat kasb 
etadi.
Siyosiy mafkuraning jamiyat taraqqiyoti uchun ahamiyati 
shundan iboratki, u kishilaming his-tuyg‘ulariga, kayfiyatlariga 
m a’naviy, g‘oyaviy jihatdan ta ’sir qiladi, ulami g‘oyaviy jihat- 
dan qurollantiradi va real xatti-harakatga undaydi. Ya’ni, siyo­
siy mafkura ijtimoiy voqelikni taraqqiy ettirishga yordam beradi. 
Siyosiy mafkuraning ijtimoiy voqelikni o'zgartirishga qaratilishi- 
ning sababi shuki - u jamiyatdagi ijtimoiy guruh va tabaqalar- 
ning ehtiyoj hamda manfaatlari bilan bog‘langandir. Shu bois 
siyosiy mafkura mavjud voqelikni emas, balki ko'proq bo‘lishi 
lozim bo'lgan ijtimoiy voqelikni yaratishga bo'ysundirilgan 
bo'ladi. Chunki ijtimoiy voqelikda, siyosiy jarayonlarda doimo 
manfaatlar va ehtiyojlar kurashi ro‘y beradi. Siyosiy mafkura u 
yoki bu ijtimoiy guruh, sinf, tabaqaning g‘oyaviy dasturi, siyosiy 
ideali hisoblanadi. Ular o‘z mafkuralarini yoki siyosiy dasturlarini 
jamiyatning boshqa tabaqalari ongiga singdirishga va yetakchi 
mafkura darajasiga ko‘tarishga harakat qiladilar. Dunyoda turli- 
tuman mafkuralaming shakllanganligini shu omil bilan izoh- 
lash mumkin.
Mafkura jamiyatning ilgarilanma taraqqiyotida g ‘oyaviy 
«kompas» vazifasini bajaradi. Mafkura va siyosatning subyekti 
insondir. Aynan kishilar o'zlari uchun qaysi mafkura m a’qul 
ekanligini tanlashadi. Demokratik jamiyatdagina mavjud bo‘la- 
digan bunday tanlovda turli siyosiy guruhlar, qatlamlar, uyush- 
malar va tabaqalar ishtirok etadilar. Demak, siyosiy mafkura u 
yoki bu ijtimoiy guruhning manfaatlarini ifodalovchi va himoya 
qiluvchi hamda ko‘proq miqdordagi kishilaming individual o ‘y- 
fikrlari va xatti-harakatlarini hokimiyatdan foydalanishning 
muayyan maqsadlari va vazifalariga bo‘ysundirishni talab qiluv­
chi tizimlashgan (sistemalashgan) g‘oyalar, qarashlarning yi- 
g‘indisidir.