Siyosatshunoslik

Diniy fundamentalizmning siyosiy ta’limoti. 
M a’lumki, bar­
cha jahon dinlarida dinni zamonaviylashtirish jarayonlari uzoq 
tarixga ega. Bu xususiyatdan bizning davr va islom dini ham 
mustasno emas. Ayni vaqtda islomni zamonaviylashtirish jara- 
yoniga qarama-qarshi ravishda uni ilk asoslariga qaytarishga in- 
tilish ham kuzatilmoqda. Bu fundamentalizmdir, uning vakillari 
esa aqidaparastlardir. Ular fundamentalizmni, asosan, ikki yo‘l 
bilan: birinchidan, tinch yo‘l bilan — ya’ni, masalan, islomning 
fundamental asoslarini keng targ'ib qilish, uni hozirgi ijtimoiy 
hayotga, insonning ruhiy, diniy qarashlariga singdirish, dinning 
fundamental asoslariga qaytishning afzalliklarini isbot qilish yo‘li 
bilan amalga oshirishga harakat qilishmoqda; ikkinchidan, 
fundamentalizm tarafdorlarining bir qismi kuch ishlatish yo‘li, 
ya’ni zo‘ravonlik, qon to ‘kish, hatto qurolli janglar yo‘li bilan 
o‘z maqsadlarini amalga oshirishga urinmoqdalar. Bu urinish- 
lar yordamida b a’zan ular vaqtincha bo‘lsa-da, o ‘z siyosiy 
maqsadlariga — hokimiyatni egallashga muvaffaq bo‘lmoqda- 
lar. («Tolibon» terrorchi tashkilotining Afg'onistonda 1997— 
2002-yillarda siyosiy hokimiyat tepasida bo'lganligi bunga dalil 
bo‘la oladi.)
Arab Sharqi mamlakatlarida, masalan, Jazoir, Misr va Su- 
danda faoliyat ko‘rsatayotgan «Ixvoni muslimin», Janubiy Li- 
vandagi «Hizbulloh», Falastindagi «Xamas» aksilisroil guruhi, 
«Hizb-ut-tahrir al-Islomiy» kabi ekstremistik tashkilotlar shariat 
normalarini jamiyatning barcha sohadagi hayotini tartibga 
soluvchi vosita sifatida tan olinishiga, qolaversa, barcha
1 
Каримов И.А.
Биздан озод ва обод Ватан крлсин. - Т., 1994. - В. 291.
234

---

musulmon mamlakatlarini birlashtirgan yagona teokratik davlat
— xalifalikni tashkil etishga harakat qilishmoqda. Qisqa qilib 
aytganda diniy aqidaparastlaming talabiga ko‘ra diniy arboblar 
davlatni boshqarishlari va siyosat bilan shug‘ullanishlari kerak.
Shu o‘rinda musulmon mamlakatlarida diniy aqidaparast- 
likning kuchayishiga sababchi bo‘layotgan omillarhaqida to ‘xtal- 
sak: