Siyosatshunoslik

Одилцориев X. Т., Ройибназаров Ш. F.
Сиёсий маданият. -
Т., 2004. - Б. 22-54.
Политология: Укув кулланма / С. 
Отамуродов, 
И. 
Эрга-
шев, Ш. Акрамов, А. Крдиров. —
Т., 1999.
Пугачев В. П., Соловьев А. И.
Сиёсатшуносликка кирши: 
Укув к^лланма. - Т., 2004. - Б. 202-255.
Рамазонов И., Муминов Э.
Политология: Дарслик. - Т., 
1997. - Б. 83-91.
227

---

SIYOSAT, DIN VA MAFKURANING
0 ‘ZAR0 ALOQASI
1. Hozirgi jamiyatda siyosat va din
Hozirgi jamiyatda dinning о‘mi. 
Diniy e’tiqod insoniyat ta- 
rixining barcha bosqichlarida m a’naviy-madaniy hayotning mu­
him bo‘lagi sifatida barcha mamlakatlar va jamiyatlarning ma’- 
naviy-madaniy va hatto iqtisodiy taraqqiyotiga bevosita yoki 
bilvosita o‘z ta ’sirini ko‘rsatib kelgan. Shu bois insonning dinga 
e’tiqod qilish yoki qilmaslik huquqini e’tirof etgan holda siyo­
sat, din va mafkuraning o‘zaro aloqadorligini, hozirgi jamiyat­
da dinning o‘mi va rolini, dinning siyosiylashuvi va siyosatning 
diniylashuvidagi asosiy tendensiyalami, siyosiy mafkura mohiyati 
va hozirgi zamonning asosiy mafkuraviy oqimlarini hamda 
0 ‘zbekistonning milliy mafkurasida din va siyosatning o ‘zaro 
munosabati masalalari tahlili o‘ta dolzarbdir.
Din o‘z tabiatiga ko‘ra o‘ta murakkab ijtimoiy hodisa bo‘lib, 
u g‘ayritabiiy kuchlaming mavjudligiga nisbatan ishonchning 
hosilasidir. «Din» atamasi arab tilidan tarjimada «ishonch», 
«ishonmoq» degan m a’nolami anglatadi.
Din insoniyatning dunyoni bilish shakli, orzu-istaklari, his- 
tuyg‘ulari, e’tiqodi va g‘ayritabiiy kuchlarga ishonchining ifo- 
dasi sifatida qadimgi davrlarda vujudga kelgan. Diniy ongning 
ibtidosida insoniyat tafakkurida yaxshilik va yomonlik, ezgulik 
va yovuzlik, adolat va adolatsizlik kabi axloqiy kategoriyalar- 
ning ilk tarixiy elementlari shakllangan. Ijtimoiy taraqqiyot 
davomida din insonlaming yashash va fikrlash tarzi, qadimiy 
madaniyat va ma’naviyat shakllaridan biriga aylangan. Shu bilan 
birga ijtimoiy ong shakllaridan biri sifatida din jamiyat siyosiy 
tizimining faoliyatida muhim o ‘rinni ham egallagan.
Jahon dinlarining paydo bo‘lishi insoniyat tarixida ro‘y bergan 
muhim voqelik bo‘lib, buddaviylik, xristianlik va islom ulaming 
asosiylaridir.
Miloddan awalgi VI—V asrlarda Hindistonning shimolida
228

---

vujudga kelgan buddaviylik (qadimgi sanskrit tilida «Buddha»
— «osoyishtalikka va buyuk haqiqatga erishgan» degan ma’no- 
lami bildiradi), asosan, Osiyoda keng tarqalgan bo‘lib, uning 
markazida boshqa jahon dinlarida bo‘lgani singari axloqiy nor- 
malar yotadi. Siddixartxa Gautam a bu dinning payg‘ambari 
hisoblanadi1. Bu dinning asosiy xususiyatlaridan bin tirik mav- 
judotga nisbatan mehr-muhabbatli va rahm-shafqatli bo'lishdir.
Hozirgi paytda buddaviylik Hindixitoy mamlakatlari — Birina, 
Kambodja, Tailandda davlat dinidir. Bu dinga mansub xalqaro 
tashkilotlar ham mavjud bo‘lib, jumladan, «Buddaviylaming 
umumiy birodarligi», «Osiyo buddaviylarining tinchlik uchun 
konferensiyasi» xalqaro siyosatda, tinchlik uchun kurashda faol 
ishtirok etmoqda.
Xristianlik yana bir jahon dini bo‘lib, milodning I asrida 
Qadimgi Rim imperiyasining sharqiy qismi — Falastinda Iisus 
Xristos (Iso Masih)ning da’vati ostida vujudga kelib, keyincha- 
lik Yevropa, Janubiy va Shimoliy Amerika, Afrikaning ayrim 
mamlakatlarida keng tarqalgan. Katolik, pravoslav va protes- 
tan t yo‘nalishlariga b o ‘linib ketgan xristian dini ko‘pgina 
mamlakatlaming siyosiy hayotiga faol ta ’sir ko‘rsatmoqda. Ma- 
salan, XX asming ikkinchi yarmida Italiya xristian demokratik