Siyosatshunoslik

1 Ислом ва дунёвий-маърифий давлат / Мунавваров 3. ва В.Шнайдер-
Детерснинг умумий тодэири остида. - Т., 2003. — В. 136.
232

---

butunlay inkor etish yo‘li bilan amalga oshirildi. Islomning 
tarbiyaviy salohiyatidan foydalanishga da’vat etgan turkistonlik 
jadidlaming urinishlari ham rad etildi. Ruhoniylar va diniy 
muassasalaiga tazyiq o ‘tkazish uzluksiz oshib bordi: ateistik 
jamiyat qurish bilan bog‘liq xomxayol tobora qat’iylik bilan 
hayotiy voqelik sifatida taqdim etila boshlandi. Ammo tabiiyki, 
bunday siyosat asrlar osha shakllangan musulmon jamiyati 
hayotidan dinni tag-tomiri bilan uzib tashlashni ta’minlay olmadi. 
Shunga qaramasdan ulamolaming mutlaq ko‘pchiligi jismonan 
mahv etildi va musulmon diniy muassasalarining anchagina qismi 
vayron etildi. Lekin bundan islom omili jamiyat hayotidan yo‘qo- 
lib ketmadi, balki uning o ‘m i o‘zgardi, xolos — u nihoyatda 
o ‘ziga xos shakl kasb eta boshladi. Jumladan, dinning yashirin 
faoliyat olib borishga o ‘tishi bunday siyosatning mahsuli bo‘ldiki, 
natijada u hokimiyatga qarshi muxolif kuchga aylandi. 1980- 
yillaming oxirlaridan boshlab, sobiq Ittifoqning parchalanish 
jarayoni batamom ravshan bo‘lgach, radikal kayfiyatdagi ba’zi 
arboblar millatning m a’naviy rahnamoligiga oshkora da’vo qilib 
chiqdilar. Masalan, 1990-yilda Tojikistondagi Islom uyg‘onish 
partiyasi shu mamlakatdagi diniy boshqarma rahbariyati bilan 
til biiiktirib, demokratiya niqobi ostida hokimiyat uchun kurashga 
otlandi. Natijada, respublikada fuqarolar urushi boshlanib, o ‘n 
minglab begunoh odamlaming qoni to ‘kildi, bir millat ikki 
qarama-qarshi qismga ajralib ketdi.
0 ‘zbekiston Respublikasida esa davlatning dinga nisbatan 
oqilona ravishda ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan siyosati 
bois, qo‘shni davlatdagi singari fojialarga yo‘l qo‘yilmadi. Milliy 
va diniy totuvlik ta ’minlandi. Biz Ьафо etayotgan dunyoviy, 
demokratik jamiyat, huquqiy davlatdagi davlat va din munosabat- 
lari mustaqil 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ochiq- 
oydin ifoda etilgan. Respublikamizda din davlatdan rasman aj- 
ratilgan. Biroq dinning davlatdan ajratilganligi uning jamiyat- 
dan ajratilganligini bildirmaydi. Bas, shunday ekan, bu nozik va 
murakkab masalada munosabatlaming o‘zaro hurmat va ishonch 
asosida qurilishi yagona maqbul yo‘ldir. Davlatni idora qilish, 
jamiyatni boshqarish — siyosiy rahbarlaming vazifasi. Diniy 
rahbarlar esa kishilami islom qadriyatlari asosida tarbiyalab,
233

---

jamiyat oldida turgan vazifalami amalga oshirishda, hayotiy 
masalalami hal etishda hukumat rahbarlariga yordam berishlari, 
davlat qonunlari va siyosatini hu rm at qilishlari lozim . 
M am lakatim iz rahbari t a ’kidlaganidek, «D avlat d in d o r 
fuqarolarning diniy e’tiqod va haq-huquqlarini qanchalik hurmat- 
ehtirom qilsa, dindorlar ham davlat qonunlari va siyosatini 
shunchalik hurm at-ehtirom qilishlari shart»1. Shundagina 
jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va m a’naviy hayoti mutanosib ri- 
vojlanadi.