Siyosatshunoslik

birinchidan,
G ‘arbning musulmon mamlakatlariga tazyiq 
ko‘rsatishga asoslangan siyosatining kuchayishi; 
ikkinchidan,
k o ‘pgina m usulm on m am lakatlarida siyosiy vaziyatning 
keskinlashuvi va iqtisodiy ahvolning og'irlashuvi; 
uchinchidan,
mavjud taraqqiyot darajasidan qoniqmaslik natijasida o ‘zining 
tarixiy, madaniy-diniy ildizlariga qaytishga intilish; 
to ‘rtinchidan,
Arab dunyosi, musulmon mamlakatlarida uzoq vaqtdan beri 
h a l b o 'lm a y o tg a n tu r li m in ta q a v iy , d in iy , h u d u d iy
muammolaming hal etilishiga ishonchsizlikning kuchayishi.
Aslida, fundamentalizm faqat islomgagina emas, balki boshqa 
dinlarga ham xos xususiyatdir. Shu bois, ayrim mutaxassislar 
ta ’kidlaganidek, «islom fundamentalizmi» islom dinining tobo- 
ra siyosiylashib borayotganini ko‘rsatish maqsadida siyosatchi- 
lar, G ‘arb islomshunoslari tomonidan o ‘ylab topilgan atamadir. 
«Islom fundamentalizmi» degan siyosiy tushuncha Amerika is­
lomshunoslari tomonidan 1979-yilda, ya’ni Eron islom inqilo- 
bining g'alabasi natijasida AQSHning Erondagi siyosiy va iqti­
sodiy mavqeyi keskin pasaygandan keyin kiritildi.
Biroq ayrim aqidaparast kuchlaming o ‘z siyosiy muddaola- 
riga erishish uchun ko‘proq ekstremizm va terrorizmdan vosita 
sifatida foydalanayotganligi tashvishli holdir.
Shu bilan birga, ta ’kidlash joizki, bir qancha islomiy xalqaro 
tashkilotlar xalqaro hayotga, undagi iqtisodiy va siyosiy 
masalalami hal etishga jiddiy ijobiy ta ’sir ham ko‘rsatmoqda. 
Masalan, 1969-yilda tashkil topgan «Islom konferensiyasi tash- 
kiloti»ga 50 dan ziyod davlat a’zo bo‘lib, uning asosiy maqsadi 
musulmon davlatlari o ‘rtasida iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, ilmiy 
birdamlikni mustahkamlash, davlatlaming mustaqilligi, milliy 
huquqlarini qo‘llab-quvvatlash hamda ularning iqtisodiy taraq- 
qiyotini ta ’minlashdan iborat. Islom taraqqiyot banki bu tash- 
kilotning yordamchi idorasidir.
235

---

Shuningdek, 1926-yilda tashkil topgan, qarorgohi esa Pokis- 
tonning Karachi shahrida joylashgan «Umumjahon islom kon- 
gressi», 1962-yilda Saudiya Arabistonining Makka shahrida tash­
kil topgan «Umumjahon islom ligasi» kabi tashkilotlar xalqaro 
hayotning barcha muhim masalalarini tinch yo‘l bilan hal etish 
tarafdoridir.