Siyosatshunoslik

Dunyoviy davlatda siyosat va din munosabatining huquqiy
me’yorlari. 
Huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati qurish yo‘lidan 
borayotgan davlatimizning dinga bo'lgan munosabati nimalar 
bilan belgilanadi, degan savolga javob berishdan aw al «dunyo- 
viylik» degan tushunchaning o ‘zi nimani anglatishini aniqlash- 
tirish lozim.
Dunyoviylik diniy e’tiqodning ijtimoiy-madaniy hayot va 
qolaversa, umummilliy taraqqiyotdagi ahamiyatini inkor etadi- 
mi? Agar inkor etmasa, dinning hayotiy voqelikdagi rolini u 
qanday tushunadi? Ana shu savollarga oydinlik kiritsakkina 
mustaqil 0 ‘zbekistonda dunyoviy jamiyat qurish yo‘lida amalga 
oshirilayotgan sa’y-harakatlaming, shuningdek, siyosat, din va 
mafkura o ‘rtasidagi aloqaning, munosabatlaming tub mohiyati 
ravshanlashadi. Fikrimizcha, taraqqiyotning dunyoviy yo‘li sobiq 
kommunistik mafkura «qolip!ari»ga tushmasligi, ya’ni uning 
dahriylik hamda diniylik emasligiga bog'liq. Bundan dunyoviy­
lik mohiyatan, zikr etilgan ikki qarama-qarshi qutbning, ya’ni 
diniylik va dahriylikning oralig‘ida joylashgan m a’naviy-mada- 
niy holat degan xulosaga kelish mumkin. Chunki, u diniylikni 
ham, dahriylikni ham inkor etmaydi, ulaming har ikkalasini 
obyektiv ijtimoiy hodisa deb e’tirof etadi. Bundan kelib chiqa- 
digan mantiqiy xulosa shuki, dunyoviylik tushunchasi plyura- 
lizm, ya’ni hurfikrlilikka asoslanadi. Dunyoviy taraqqiyot yo‘li- 
dan borayotgan mamlakatlardagi dinga bo‘lgan munosabat de­
mokratik plyuralizm, ya’ni hurfikrlilik tamoyiliga asoslangani 
tufayli ularda din hayotdagi ijtimoiy-madaniy va m a’naviy-ru- 
hiy m uhit rang-barangligini ta ’minlovchi xilma-xil tarixiy 
qadriyatlar silsilasidagi teng huquqli bo‘g‘in sifatida qabul 
qilingan. Shu o ‘rinda din demokratiya va hurfikrlilikka asoslan- 
gan dunyoviylik bilan murosa qila oladimi, degan savol tug‘ila- 
di. 0 ‘zbekiston tub aholisining e’tiqodi bo'lgan islomchi?
236

---

Dunyoning ko'pchilik davlatlari, xususan, rivojlangan m am ­
lakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, din dunyoviy davlat tuzumi 
bilan nafaqat murosa qilishi, balki umummilliy yuksalish yo‘li- 
da u bilan samarali hamkorlik qilishi mumkin.
Dinning jamiyatimizdagi o‘mi, eng awalo, uning konsti- 
tutsiyaviy maqomi bilan belgilanadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasiga muvofiq barcha fuqarolaming vijdon erkinligi 
kafolatlangan. Diniy tashkilotlar va birlashmalar davlatdan 
ajratilgan va ulaming qonun oldida tengligi belgilab qo‘yilgan. 
Ayni paytda milliy va diniy ruhdagi siyosiy partiya va jam oat 
birlashmalarining tuzilishi hamda faoliyati taqiqlangan1. 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasida davlatning din bilan m unosabatlari 
mazmun-mohiyatini belgilovchi qator tamoyillarga quyidagilar 
kiradi:
— dindorlaming diniy tuyg‘ularini hurmat qilish;
— diniy e’tiqodni fuqarolaming yoki ular uyushmalarining 
xususiy ishi deb tan olish;
— diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolaming ham, ularga 
amal qilmaydigan fuqarolaming ham huquqlarini teng kafolat- 
lash hamda ulami ta ’qib qilishga yo‘l qo‘ymaslik;
— m a’naviy tiklanish, umuminsoniy axloqiy qadriyatlami 
qaror toptirish ishida turli diniy uyushmalaming imkoniyatlari- 
dan foydalanish uchun ular bilan muloqot qilish yo‘llarini izlash 
zaruriyati;
— dindan buzg‘unchilik maqsadlarida foydalanishga yo‘l 
qo‘yib bo‘lmasligini e’tirof etish.
Huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati qurishni ko‘zlagan dav- 
latimizning dinga munosabatini belgilovchi yuqoridagi mezon 
va tamoyillardan ikki asosiy xulosani chiqarish mumkin.