O`zbekistonrespublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik qirilish instituti

---

 
 
 
O`ZBEKISTONRESPUBLIKASI 
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
NAMANGAN MUHANDISLIK QIRILISH INSTITUTI 
 
 
IJTIMOIY FANLAR 
 
 
 
SEMINAR MASHG`ULOTLARI 
UCHUN 
USLUBIY KO’RSATMA 
 
Tuzuvchilar: X.Mirzaxolov, N.Abdullajanova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
Seminar №5 10
- Erkin saylovlar fuqarolik jamiyatining asosiy belgilari.
Reja
1.
Saylov tushunchasi va turlari 
2.
Fuqarolarning ijtimoiy siyosoy jihatdan yetukligi uning ijtimoiy hayotda 
faol ishtirok etishi bilan belgilanishi 
3.
Erkin saylovlarni o’tkazishda ommaviy axborot vositalarining o’rni 
 
Tayanch so’zlar: erkin saylovlar, saylov huquqi, saylov prinsiplari,teng 
saylov huquqi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylash huquqi; yashirin ovoz berish huquqi, 
saylov oldi tashviqoti, saylov komissiyalari, ovoz berish 
Erkin saylovlar fuqarolik jamiyatining asosiy belgisi 
Fuqarolarning saylovlarda va boshqa siyosiy jarayonlarda faol ishtirok etishi fuqarolik 
jamiyatining muhim mezonlaridan biridir. «Saylovlar - bu mamlakatimizda. amalda bo‘lgan 
huquqiy me’yorlarning nechog‘liq demokratik ruhda ekanini namoyon etadigan, demokratik 
huquqiy davlatning uzviy belgisi, xalqning o‘z xohish-irodasini erkin ifoda etishining, 
fuqarolarning davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtirokining asosiy shakli bo‘lib, o‘ta muhim va 
hal 
qiluvchi 
ahamiyatga 
ega 
masaladir» . 
Demokratik saylovlar orqali demokratik mezonlar amalga tatbiq etiladi, xalqning ishonchli 
vakili hokimiyat tepasiga keladi, barcha fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlanadi, orzu-
umidlari ro‘yobga chiqadi.2.O‘zbekiston saylov qonunchiligining rivojlanishi 
Respublikamiz mustaqillikni qo‘lga kiritishi munosabati bilan saylov huquqini 
rivojlantirishning yangi davri boshlandi. Saylov qonunchiligi xozirgi kunda takomillashuv 
jarayonini boshdan kechirmoqda, uning mukammal bo‘lishi uchun etakchi demokratik 
mamlakatlarning tajribasidan ijobiy jihatlari olinmoqda. Har qanday qonun uchun eng asosiy narsa 
uni amaliyotga tadbiq etish mexanizmidir. SHuning uchun qabul qilinayotgan qonunlarning 
mazmuni 
bilan 
birga 
amalga 
kiritish 
mexanizmlarini 
ham 
mukammal 
darajada 
takomillashtirishimiz lozim. Bunda milliy davlatchiligimiz tarixiy hususiyatlari va saylovlarni 
o‘tkazishda ilgari to‘plangan ijobiy tajribaga suyanish, yo‘l qo‘yilgan nuqsonlarni takrorlamaslik, 
ilg‘or jahon tajribasi hamda demokratiya tamoyillari ustivorligiga erishish g‘oyatma’suliyatli 
vazifadir. 
1992 yil 8 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinishi milliy 

---

saylov tizimimizni yaratilishiga asos soldi. Jumladan, uning 7-moddasida “Xalq davlat 
hokimiyatining birdan-bir manbaidir”, “O‘zbekiston Respublikasida davlat hokimiyati xalq 
manfaatlarini ko‘zlab va O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda uning asosida qabul 
qilingan qonunlar vakolat bergan idoralar tomonidangina amalga oshiriladi” deyilgan muhim 
konstitutsiyaviy qoidalarning belgilanishi konstitutsiyaviy tuzumning asosiy prinsiplari sifatida 
mustahkamlandi. SHuningdek, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining saylov huquqi 
Konstitutsiyaning 32-moddasida alohida mustahkamlangan. Unga ko‘ra, “O‘zbekiston 
Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda o‘z vakillari 
orqali ishtirok etish huquqiga egadirlar. Bunday ishtirok etish o‘zini-o‘zi boshqarish, 
referendumlar o‘tkazish va davlat organlarini demokratik tarzda tashkil etish yo‘li bilan amalga 
oshiriladi”. Saylov huquqiga oid yana bir - 60-moddasida “Siyosiy partiyalar turli tabaqa va 
guruhlarning siyosiy irodasini ifodalaydilar va o‘zlarining demokratik yo‘l bilan saylab qo‘yilgan 
vakillari orqali davlat hokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar”, deb belgilangan. SHuningdek, 
Konstitutsiyaning 77-moddasida O‘zbekistonda saylovlar ko‘ppartiyalik 
53 
asosida o‘tishi ko‘zda tutilgan . 
Eng asosiysi, Konstitutsiyada saylov tizimi prinsiplariga bag‘ishlangan maxsus bobning 
mavjudligi O‘zbekistonning saylov qonunchiligini shakllantirishda muhim qadam bo‘ldi. Uning 
XXIII bobi “Saylov tizimi” deb nomlanib, 117-moddada “O‘zbekiston Respublikasining 
fuqarolaridavlat hokimiyati vakillik organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar. Har bir 
saylovchi bir ovozga ega. Ovoz berish huquqi, o‘z xohish-irodasini bildirish tengligi va erkinligi 
qonun bilan kafolatlanadi” deyilgan muh
im konstitutsiyaviy tamoyillar o‘z aksini topdi.