Shimoliy amerika

Qoʻyhoʻkiz  

Qo’yho’kizlar  yoki  mushk  ho’kizlari  –  bir  paytlar  Yevrosiyoning  shimoliy  chekkalari  va  Shimoliy 

Amerikada  tarqalgan  tundra  va  arktik  cho’llarning  tub  aholisi  hisoblanadi.  Uning  zamonaviy  tabiiy 

yashash  joyi  Shimoliy  Amerika  tundrasining  markaziy  qismi,  Kanada  Arktik  arxipelagi  orollari  (Baffin 

yeridan  tashqari)  va  Grenlandiyaning  shimoliy  va  shimoli-sharqiy  sohillari  bilan  chegaralangan 

hududlariga  to’g’ri  keladi.  Uning  qolgan  populyatsiyasi  oxirgi  muzlik  davri  tugagandan  so’ng,  o’rtacha 

harorat  ko’tarila  boshlagach,  asta-sekin  yo’q  bo’lib  ketgan  va  bundan  bir  necha  ming  yillar  oldin 

Yevrosiyoda tundra zonasidan faqat ajratilgan orollarda qolgan. 

Ehtimol,  uning  sonining  kamayishiga  qadimgi  ovchilar  ham  hissa  qo’shgan.    XX  asrda  Shimoliy 

Amerika va Yevrosiyoning shimolida qo’yho’kizlarning turar-joylarini qayta tiklashga urinishlar bo’lgan. 

Ammo, Skandinaviyada bunday urinishlar unchalik muvaffaqiyatli chiqmagan bo’lsa-da, boshqa joylarda 

bu tuyoqlilar ildiz otgan. Shunday qilib, Vrangel orolida hozir 850 ga yaqin bosh, Taymir yarim orolida 

---

 

esa  8000  dan  ortiq  bosh  bor.  So’nggi  o’n  yilliklarda  bu  tur  Qutbiy  Uralga,  Yamal  yarim  oroliga,  Saxa 

Respublikasining shimoliga (Yoqutiston) va Magadan viloyatiga olib kelingan. 

 

 

Sharqiy Grenlandiyada mushk ho'kizlari oilasi. 

Foto: Xannes Grob, commons.wikimedia.org 

---

Qo’yho’kizlar  –  quvushshoxlilar  oilasiga  mansub  juft  tuyoqli  sut  emizuvchi  hayvonlar, 

lekin  ularning  kimga  –  qo’chqorli  buqalargami  yoki  echki  va  qo’ylarga  yaqinroqligi  aniq 

emas. Ular bahaybat hayvonlar bo’lib, har bir erkagining vazni 650 kilogrammga yetadi, bo’yi 

(yag’rinidan)  balandligi  150  santimetrga  yetadi,  garchi  tabiiy  populyatsiyadan  bo’lganlar, 

ayniqsa  urg’ochilari,  odatda  sezilarli  darajada  kichikroq  bo’ladi.  Qo’yho’kizning  tanasi 

ixcham  va  kuchli,  qalin  va  uzun  junli  va  uning  bu  qalin  junlari  uni  juda  issiq  saqlaydi. 

Shuning  uchun  bu  hayvonlarda  issiqlik  yo’qotilishi  minimal bo’ladi.  Boshida  tik  egilgan  va 

o’tkir  shoxlar  bo’lib,  dushmanlardan  himoya  qilish  uchun  juda  qulay.  Tuyoqlari  katta  va 

yumaloq. Ular qorni  qazish hamda,  qor  va toshlar  ustida yurish  uchun  yaxshi.  Qo’yho’kizlar 

yaxshi yuguradi ham. Ularning tezligi soatiga 60 kilometrga yetishi mumkin. 

Qo’yho’kizlar erta ko’paya boshlaydi – hayotining 2-3-yillaridanoq, lekin urg’ochi mushk 

ho’kizlari odatda faqat bitta buzoqni dunyoga keltiradi. Buzoq darhol ona guruhining a’zosiga 

aylanadi  va  podaning  boshqa  a’zolari  bilan  muloqotda  bo’ladi.  Qo’yho’kizlarning  podalari 

kichik – 4 tadan 50 tagacha. Odatda podani “boshqaradigan” dominant erkak bo’ladi, lekin katta sigir ham 

podaning  yetakchisi  bo’lishi  mumkin.  Odatda  podaning  mudofaa  harakati  –  bu  halqa  yoki  yarim 

halqaning  shakllanishi,  bunda  hayvonlarning  shoxlari  tashqariga  qaragan  bo’ladi. Yosh  hayvonlar  halqa 

ichida  qolishi  mumkin.  Dushman  yaqinlashganda,  bir  erkagi  unga  hujum  qiladi  va  keyin  yana  safga 

qaytadi. 

Qo’yho’kizlarni uy hayvonlari sifatida saqlash holatlari ma’lum. Ularning suti, go’shti va ayniqsa juni 

qadrlanadi.  Qo’yho’kizlarning  junlari  ularning  tullashidan  so’ng  yoki  uyda  boqilganda  junlarini  tarash 

orqali  yig’ib olinadi. Bunday  jundan  tayyorlangan  (kivyut)  ipning  narxi bir  kilogramm uchun  taxminan 

1500-3000 AQSh dollarini tashkil qiladi.