Shimoliy amerika

 Dinozavrlar yashagan hududlar 

S

harqdan  Kordillyeraga  tutashgan  Shimoliy  Amerika  ichki  tekisliklari 

va  tog’  etaklarining  geologik  tarixi  murakkab  bo’lgan.  Bu  joylar  ko’p  martalab 

mayda  dengizlar  suvlaridan  suv  toshqinlari  bo’lgan.  Bu  hudud  hozirgiga 

qaraganda  ba’zi  geologik  davrlarda  ancha  issiqroq  bo’lgan.  Qirg’oqlar  bo’ylab 

o’simliklar  orasida    hayvonlar  to’dasi  yurgan,  dengizlarda  esa,  baliqlar, 

mollyuskalar va boshqa umurtqasizlar yashagan. Ularning aksariyati ancha oldin 

yo’q bo’lib ketgan.  O’lgan hayvonlar va o’simliklar qoldiqlari yig’ilib, cho’kindi 

tog’ jinslariga aylangan. 

Aynan  shu  hududlarda  paleobiologlar  uzoq  vaqtdan  beri  ish  olib 

borishadi.  Qoyali  tog’lar  va  tog’oldi  tekisliklari  chegarasi  yaqinidagi  past 

balandlikdagi  Komo  Blaff  tog’  tizmasida  ko’plab  ajoyib  topilmalar  topilgan. 

Bundan tashqari, asosan yura davrining oxiri va bo’r davrlarida shakllangan turli 

jinsli qatlamlarni ko’rish mumkin. 

- 

 

Vayoming shtatidagi Komo Blaff tizmasi Foto: M.G.Sergeyev 

---

 XIX asrning  oxirida  qiziqarli  toshqotgan  qoldiqlar  – dinozavrlar kabi uzoq umr  ko’ruvchi 

katta  umurtqali  hayvonlarning  yaxshi  saqlanib  qolgan  qismlari  (bir-biriga  yaqin  bo’lmagan 

quruqlikdagi  sudralib  yuruvchilarning  katta  guruhi  –  y

ashchyerlar

  (hozir  yo‘q  bo‘lib  ketgan 

sudraluvchi sutemizuvchilarning ilgarigi nomi), pterozavrlar (qanotli yashchyerlar) va timsohlar, 

shuningdek,  yo’qolib  ketgan  baliqlar,  sutemizuvchilar,  toshbaqalar,  kaltakesaklar,  ibtidoiy 

sutemizuvchilarning ko’plab topilmalari topilgan. 

Shimolroqda,  hozirda    Kanada  hududida  joylashgan  Dramxeller  viloyati  ham  e’tiborni 

tortadi.  Bu  yerda  bo’r  davrining  oxiridagi  cho’kindilarning  qalin  qatlamlari  topilgan  bo’lib, 

ularda  turli  xil  yirik  sudralib  yuruvchilar,  shu  jumladan  dinozavrlarning  skeletlari,  shuningdek 

mayda sutemizuvchilar, suvda va quruqliqda yashovchilar, baliqlar va umurtqasizlar hozirgacha 

juda yaxshi saqlanib qolgan. 

Dramxeller  shahridan  uncha  uzoqda  bo’lmagan  joyda    mashhur  Qirol  Tayrell 

paleontologik  muzeyi  joylashgan.  4  500  kvadrat  metrdan  ortiq  maydonni  o’z  ichiga  olgan 

muzeyning    ajoyib  ko’rgazmalarida  nafaqat  hududda  topilgan,  balki  barcha  yirik  geologik 

davrlarda yo’q bo’lib ketgan hayvonlar va o’simliklar turlari dunyosini aks ettiruvchi ko’plab va 

xilma-xil  toshqotgan  qoldiqlari  eksponatlari  o’rin  olgan.  Muzey  yaqinida  tashrif  buyuruvchilar 

dinozavr  suyaklari  topilgan  toshlarni  (va  hattoki  ba’zi  qazilma  parchalarini  ham)    tomosha 

qilishlari mumkin. 

 

Dramxeller yaqinidagi bo’r qatlamlari. Foto: M.G.Sergeyev 

---