Qushlar, sudralib yuruvchilar va ham suvda, ham quruqlikda yashovchilar dunyosi ham
xilma-xil. Odatiy qushlar orasida tukan, ketsal, kolibri va boshqalar ko’p uchraydi.
Kaltakesaklardan, boshqa ko’plab hozirgi sudralib yuruvchilardan farqli o’laroq, o’simliklar
bilan oziqlanadigan juda katta haqiqiy iguanalar ko’p uchraydi. Amfibiyalar juda ko’p, ayniqsa
baqaqurilloqlar. Hasharotlar juda ko’p miqdorda uchraydi, shu jumladan turli xil termitlar –
tropik o’rmonlardagi to’kilgan barglarni yo’q qiladigan asosiy guruhlardan biri. Ularning
qarindoshlari– suvaraklar keng tarqalgan. Birlamchi traxeyalilar onixoforlar vakillari, peripatlar
va yirik quruqlik qisqichbaqalari ham bu yerda yashaydi.
Mayn Rid “Maronlar” romanida Yamayka orolidagi shu kabi o’rmonni quyidagicha
tasvirlagan: “Bir kun oldin, palma daraxtiga chiqib, u qo’shni seybaning uchidagi barglariga
nazar soldi, daraxt ochiq ildizli sudraluvchi o’simliklar – epifitlar bilan o’ralgan edi. Ayniqsa
qalin bargli novdalarga o’ralib olgan tillandsiya gurkirab o’sayotgan edi. Barglari yam-yashil,
huddi uning ildizlarini eng unumdor tuproq oziqlantiryotgandek. Hamma joyda keng naychali
barglar orasidan o’tkir bargli yorqin qip-qizil gullar chiqib turardi.”
Antil orollarida tarqalishi bir yoki bir nechta qo’shni orollar bilan cheklangan ko’plab turlar
mavjud. Faqat bu yerda yoriq tishli sutemizuvchilarning qiziqarli oilasi – ancha katta
hasharotxo’r sut emizuvchilar, shu o’rinda, yoriq tishlilarning ikkala tur ham zaharli! Bundan
tashqari, faqat orollarda ba’zi kemiruvchilar, ko’rshapalaklar yashaydi va qushlardan – xushtak-
o’rdak va bir qancha to’tiqushlar guruhi bor.
Namligi o’zgaruvchan joylarda och rangli o’rmonlari keng tarqalgan, aslida nam tropik
ekotizimlardan savannalarga o’tish hududidir. Asosan, doimiy nam o’rmonlardagi daraxtlar
turlari ustunlik qiladi, lekin liana va epifitlar ancha kam. Ammo ko’p sonli bargli daraxtlar,
qarag’aylar va doimiy yashil butalar bor.
Karib dengizi va Meksika ko’rfazining past qirg’og’ida g’ayrioddiy
mangrazorlar bor. Bunday ekotizimlar suvning quyi va yuqori to’lqinlari orasidagi
zonada rivojlanadi, shuning uchun suv oqimi paytida mangrazorlarning pastki
qismini sho’r suv bosganda, bu yerda dengiz hayoti faollashishi mumkin. Suv sathi
pasayganda esa, sharoit quruqlikdagi turlar uchun ham, vaqtining bir qismini
quruqlikda o’tkaza oladigan dengiz jonzotlari uchun ham mos keladi.
Mangrazorda, birinchi navbatda past qizil mangra daraxti va avitsenniya daraxtlari
ustunlik qiladi. Shu sababli mangra o‘simliklarida maxsus nafas oluvchi va
qo‘shimcha tirgovuch ildizlar hosil bo‘lgan. Nafas oluvchi ildizlar suvdagi
kislorodni so‘rib olib, o‘simlikning nafas olishiga, qo‘shimcha tirgak ildizlar esa
o‘simlikni substratga yaxshiroq o‘rnashib olishi va suv tagida mustahkam tik
turishiga imkon beradi.
Tropik o’rmonlar ekotizimlarning eng samarali turlaridan biri bo’lib, u fotosintezda
o’simliklar ishlatadigan quyosh energiyasining sezilarli oqimi bilan belgilanadi. Oddiy ishlab
chiqarish darajasi yiliga gektariga 15-36 tonnani tashkil qiladi, garchi quruq va mangrazorlarda u
10 tonnadan kam tushishi mumkin. Odatda, biomassa zaxiralari ham katta – gektariga 230 dan
400 tonnagacha. Quruq va mangrazorlarda ular ancha kichikroq bo’lishi mumkin.
Kolumbga qadar Shimoliy Amerikaning tropik mintaqasida, tropik mintaqalardan farqli o’laroq,
o’sha paytlarda aholi ko’p bo’lgan. Bu yerda turli asrlarda davlat tuzilmalari (birinchi navbatda olmek, toltek,
mayya va azteklar), yirik shaharlar, katta dehqonchilik maydonlari bilan o’ralgan katta va kichik qishloqlar
mavjud edi. Aynan shu mintaqalarda makkajo’xori yetishtirish boshlandi, keyinchalik u dunyodagi asosiy
qishloq xo’jalik o’simliklaridan biriga aylandi. Pomidor, loviya va qovoqning bir nechta turlari, oddiy paxta
ham yetishtirila boshlandi va kurka xonakilashtirildi. Natijada, tropik o’rmonlarning ko’plab ekotizimlari
yevropaliklar bu erga ko’chib kelishidan ancha oldin o’zgargan.
Bu hududlarni Yevropa davlatlari tomonidan bosib olinishi, bir tomondan, hindu sivilizatsiyalari
yo’qolib ketishi va mahalliy xalqlar sonining keskin kamayishiga olib keldi, boshqa tomondan esa, Atlantika
okeanining narigi tomonidan ko’chmanchilarning katta miqdorda (ixtiyoriy va majburiy) bu yerga oqib
kelishi mos ravishda yangi madaniy ekinlar va uy hayvonlarining paydo bo’lishi va mintaqa ekotizimlarini
qayta qurishning davom etishiga olib keldi. Hozir faqat Meksikaning o’zidayoq 120 millionga yaqin odam
yashaydi. Natijada, hozirgi kunga qadar tropik o’rmonlar, shuningdek, ko’p joylardagi savannalar, ayniqsa
tekisliklarda, makkajo’xori, sabzavot ekinlari, banan plantatsiyalari, shakarqamish, kofe va bog’lar bilan
almashtirildi. Quruq o’rmonlarda chorva mollari ko’pincha boqiladi. Shuningdek, o’rmonchilik ishlari olib
borilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: 
