Щадимги европада илк фалсафий билимлар ривожи, ижтимоий таращщиёт, маданий жараёнлар

Исбот. Исботлаш бу воқелик билан боғланган бирон бир нарсани зарурий мантиқийлик билан боғлаш демакдир. Бунинг учун маҳокамалар ҳақиқий бўлишлари керак ва ўрта термин билан мантиқан тўғри боғланиш лозим. Лекин субъект билан предикат ўртасидаги боғлиқлик зарурий бўлиши, яъни тасодифийликни эмас, балки муҳим ва доимий объектив боғланишларни ифодалаш керак. арасту, кўрганимиздек, ҳамма нарса ҳақида ёкт аксинча ёлғон деб ҳисобланмаган. «Бири ҳақиқат, бошқаси ёлғон бўлиши мумкин. Шуниси қизиқки, ҳақиқат ва ёлғонлик воқеликнинг ичида мавжуд эмас, балки ҳақиқийлик ва ёлғонлик фикрлар бирикмасидир».¹ Бироқ бу бирикма бир ҳолатда, ҳақиқат жисмлар алоқадорлигига тааллуқли бўлади, иккинчи ҳолатда эса алоқадор бўлмайди. Шундай қилиб, Арасту мулоҳазанинг ҳақиқийлиги ёки ёлғонлигини аниқлашда материалистик таърифни илгари суради. Ажратилгани ажралган ва бирлаштирилгани бирлашгани деган киши ҳақ, лекин воқей гапираётган бўладилар ва ёлғон мулоҳаза юритишаётган бўладилар.

Бу демак, улар ёлғон гапираяптилар деган эмас, чунки ёлғонлик фикрнинг нарсаларга келмасликдан иборатдир. Ёлғонлик эса бу сўзларнинг фикрларга тўғри келмаслигидан, сўзларнинг фикрларга тўғри келмаслигидандир.

Ёлғон мулоҳазаларда нисбий ноборлик намоён бўлади, чунки улар объектив равишда борлиқ бўлмаган нарсаларни бағишлайман ва биз бошқа дунё воқеликка қарама-қарши ноборлик дунёга тушиб қолгандай бўламиз.

Арасту фикрича, нисбий ноборликнинг мавжудлик тўғрисидаги учинчи фикр шундай. Ноборлик мантиқий маънода мантиқий ва мазмуний чалкашликдир. Ноборлик тўғридан-тўғри маънода эмас, балки билвосита ҳолати ва ҳукмлар дунёси маъносида эҳтимол мавжуддир.

Арасту исбот ҳақидаги таълимотининг учта турини фикрлайди. 1) Аподектив. 2) Диалектик. 3) Эристик (софистик). Эристик томонлар фикр алмашадилар. Ҳар бир баҳслашувчи томон ҳақиқатга интилмайди, балки ўзининг фойдасини кўзлайди.

ИНДУКЦИЯ. Файласуф индукцияни илмий услуб деб ҳисобланади. Яккаликдан умумийликка борар эканмиз, хусусий билимни умумийликка ва зарурийликка айлантириб, хусусий ҳолатлардан ҳонунга сакраймиз. Бу малла соч спортчи ва бу, ва яна бу, ва яна бу деган билан ҳеч нарса билдирмайди.