Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

лик томонидаи сеҳрланган ўғлига қариш қизишиб кетди. (А. Қод.)

3. 
   Келиб чиқиш, авлодга мансублик маъноси: У она томок- дан қариндош бўлса ҳам, ота томондан қариндӧш эмас. Са- лим — ўртӧғим, бунинг устига у бувим томонидан бизга чатиш- ган цариндош.
   
4. 
   Иш-ҳаракат ёки ҳолатга бўлган муносабатни: Щеър ўқиш томонидан унга етадигани йўқ. Сотиболди жуда ишчан йигит, менингча, ҳусн томопидан %ам уни ҳеч камситадиган жойи йўқ.
   

Бу кўмакчи отга ёқ (ёққа, ёқда, ёқдан) сўзи синоним бў- либ кела олади. Қиёс қилинг: Уй томонга — уй ёща, уй то- монда — уй ёқда, уй томондан — уй ёқдан.
Урта. Жўналиш келишигидаги ўртасига -сўзи иш-ҳаракат- нинг бирор предметнинг ўртасига, орасига, марказга йўналга- нини ифодалайди: Ҳрвлининг ўртасига катта стол қўйилиб, стуллар терилди. (Ҳ. Ғ.) Хола. давра ўртасига ўтирди-да, секии сўзлай бошлади. (А. Қ.)
Урин-пайт келишигидаги ўртасида сўзи қуйидаги маъно му^ носабатларини билдиради:

1. 
   Иш-ҳаракатни бирор предметнинг ўртасида ёкн иккн предмет орасида содир бўлганини: У... кичкинагина, чанқоқ гулзор ўртасида, йўнилган харсанг устида турибди. (Ас. М.) Кўча ўртасида велосипед минган йигитга маҳлиё бўлиб турган Назирқул Низомиддиновга юзланди. (С. Аҳм.) Уй тўрида ик- ки тахмоя ўртасида Тоштемирнинг сурати осиғлиқ. (Ҳ. Ғ.)
   
2. 
   Иш-ҳаракатнинг маълум вақт ўртасида, орасида содир бўлганики: Бу воқеа тун ўртасида воқе бўлди. Бултур йил ўртасида қоровулликни ташлаб, механик ҳайдовчилар курсига кетиб қолди.
   
3. 
   Иш-ҳаракатнинг одамлар ёки бирор муҳит оралиғида содир бўлганини: Уз тенгцурлари ўртасида тезда шуҳрат топ- ди. (М. Алиев.) Қобил бобо колхоздаги кексалар ўртасида энг тадбирли чоллардан бири.
   

Чиҳиш келишигидаги ўртасидан сўзи иш-ҳаракатнинг би- рор предмет ўртасидан ёки предметлар орасидан йўналганини, содир бўлганини ифодалайди: Трамвайлар кўча ўртасидан у ёқ-бу ёққа ғир-ғир ўтиб турарди. Адирлар ўргасидап Шоҳи- мардон сойи оқиб чиқади.

4. 
   Қишилар орасидаги турли муносабатларни ифодалайди: Она ва ўғил ўртасида бўлаётган гапни қандайдир дарров пай- қаган Насимжон йўрғалаб келиб қолди. (0.)
   

Ора. Жўналиш келишигидаги орасига сўзи иш-ҳаракатнинг бирор предмет ёки предметларнннг орасига йўналганини ифо- далайди: Олмахон ковак орасига кириб кетди. Анзират... да- рахт орасига яширинди. (0.)
Ғрин-пайт келишигидаги орасида сўзи қуйидаги маъно му^ носабатларии ифодалайди:

1. 
   Иш-ҳаракатиинг нредметлар, одамлар ёки қаидайдир му-
   

ҳит оралиғида содир бўлганини: Халц орасида шундай гап бор: «Уқиганга толе ёр». («Шарқ юлдузи».) Шивилғон тоғ- тош орасида кўм-кўк ишкомларга кўмилиб ётган қишлоқ... (Ас. М.) Ориф ака ғовлаган какра, супурги орасидан ер ба- гирлаб ётган... узумларни оралаб ҳорғин юриб борди. (Ас. М.)

2. 
   Икки ўртада (кишилар ва жониворлар ўртасида) бўла- диган турли муносабатларни: Карим билан Сунбул орасида ҳеч қандай жанжал йўқ. Янги замонда йигит ва циз орасида муомалалар ҳам янгича бўлшии керак. (0.)
   
3. 
   Иш-ҳаракатнинг бирор вақт оралиғида содир бўлганини* Бу воқеа у иш билан машғул бўлиб турган орада содир бўлди« Даврон билан Ойжамол институтда ўциб юрган орада турмуш қуришган эди.
   

Чиҳиш келишигида келган ора сўзи (орадан, орасидан) иш-* ҳаракат маълум бир муҳит, иредмет ёки предметлар орасидан йўналганини ифодалайди: Олмахон ковак орасидан чиқиб, шох- ларда сакраб-сакраб ўйнади. Иўлбарс дарахтлар орасидан се- кин-секин юриб, ўтиб кетди. Бозорқул улар орасидан Чори-дақ- қи деган таниш чўлиқни топиб олди. (Ас. М.)
Бош. Жўналиш келишигидаги бошига сўзи ҳуйидаги маъ* ноларни ифодалайди:

1. 
   Иш-ҳаракатнинг бирор предметнинг бошланиши, тепаси, чўққисига йўналганини: Самолёт тоғ бошига кўтарилди. Биз томонга келадиган сувнинг бошига катта тўғон қурилган.
   
2. 
   Ажратиб кўрсатиш керак бўлган объект — шахс, пред- метни: Колхоз пахтаси бу йил гектар бошига 30 центнерданга айланди. Совхоз ишчиларининг даромади жон бошига йил- дан-йилга ошиб бормоқда.
   

Урин-пайт келишигидаги бошида сўзи предметнинг ўрнини ёки иш-ҳаракатнинг бирор предмет бошланишида, тепасида со* дир бўлганини ифодалайди: Кўприк бошида каллакланган тут- лар. (Ас. М.) «Доктор опа» қоронғи кўчанинг у бошидан кич- кинагина бўлиб бир кўринди-ю, зумда кўздан ғойиб бўлди. (Ас. М.) Тўйимиз бошида ўзингиз турасиз,— деди қиз уялинҚи- раб.
Чиқиш келишигидаги бошидан сўзи иш-ҳаракатнинг бирор нарсанинг бош қисмидан, бошланишидан йўналганини ифода- лайди: Уларнинг уйи кўча бошидан кўриниб турарди.