Sapar Xojaniyazov(1910–1983)

Dosbergen Ranov (1941-1986)1941 jılı 6 oktyabrde Kegeyli rayonında tuwılǵan. Ol kórkem ónerge awıldaǵı orta mektepte oqıp ju’rgen dáwirlerinen baslap qızıǵadı. Sol jılları gastrolǵa kelgen teatrımızdıń jetekshi aktyorları Yu.Mamutov, Yu.Sharipov, R.Seytov, A.Saparǵaliev hám basqalardıń oyınların kórip solarday aktyor bolıwdı háwes etedi.
Mekteptegi háweskerler dógeregine qatnasadı. Orta mektepti pitkergennen keyin ol 1959-61 jılları Berdax atındaǵı Qaraqalpaq mamleketlik filarmoniyasında dáslep rabochiy, rekvizitor sońınan qosıqshı bolıp isleydi.
1961-jılı Tashkenttegi Teatr hám suwretshilik institutınıń aktyorlıq fakultetine oqıwǵa kiredi. Bul jerde ol instituttıń belgili professorı Nazira Alieva, tájiriybeli pedagoglar S.M.Gutmanovich, N.L.Vindelbandt, M.A.Rubinshteyinlerden tıyanaqlı tálim aladı. Ustazları óz shákirtine aktyorlıq sheberliktiń, saxna ónerleriniń sırların jalıqpay uyretti.
Instituttı pitkerip kelip «Eki bayǵa bir malay» atlı diplom spektaklindegi Trufaldino rolin tabıslı oynaw menen ol qısqa múddet ishinde kózge tústi.
Teatrǵa kelgennen soń D.Ranov saxnada qoyılǵan ázerbayjan dramaturgi B.Shamxalovtıń «Qáyin ene» muzıkalı komediyasında Ilgardıń, S.Xojaniyazovtıń «Aqmaq patsha» muzıkalı komediyasında patshanıń, I.Yusupovtıń «Omirbek laqqı» komediyasında Ómirbektiń, V.Shekspirdiń «Otello» tragediyasında hiyleker Yagonıń, T.Jumamuratovtıń «Tiklengen tuw» muzıkalı dramasında Shaydakovtıń rollerin u’lken tabıslar menen oynap shıqtı. Bulardıń barlıǵında derlik D.Ranov talantlı aktyor sıpatında ózi atqarǵan hár bir qaharmanlardıń qásiyetlerin bórttirip súwretley bildi.
Qaraqalpaqstan ádebiyatı hám kórkem óneriniń 1969-jılı Tashkente ótkerilgen hápteliginde ol «Aqmaq patsha»da patshanıń, T.Seytjanovtıń «Jalınlar» spektaklinde Ǵafurdıń, I.Maxsumovtıń «Nawayı Astrabadta» spektaklinde Mogulbektiń rollerin oynaw menen qatnastı. Ózbekstanlı qánigeler hám kóp sanlı teatr ıshqıpazları jas aktyordıń talantına oǵada joqarı baha berdi. Hápteliktiń juwmaǵı boyınsha Qaraqalpaqstan kórkem óneriniń belgili iskerleri qatarında ayqın jas talant wákilleriniń biri sıpatında Dosbergen Ranovqa «Qaraqalpaqstanǵa xızmet kórsetken artist» húrmetli ataǵı berildi.
Hámmege súyikli xalıqlıq komediya bolıp qalǵan S.Xojaniyazovtıń «Su’ymegenge su’ykenbe» shıǵarması onıń baslı personajlarınıń biri Ǵodalaq obrazı menen ayrıqsha qunlı. D.Ranovtıń atqarıwındaǵı Ǵodalaq obrazı eń iri dóretiwshilik tabıslarınıń biri bolıp sanaladı. Ǵodalaq obrazın dóretiwde aktyor onıń sırtqı kórinisi menen birge ishki dúnyasın ashıp beriwde úlken sheberlik penen erisken. Spektakldi kórgen hár bir tamashagóy bul ǵarrınıń haqıyqat, naǵız satiralıq figurasın umıta almaydı.
1973 jılı YUNESCO qararı menen Abu Rayxan al Beruniydiń 1000 jıllıq yubileyin jer júzinde keńnen belgiledi. Sol jılı saxnada qoyılǵan T.Seytjanovtıń «Abu Rayxan Beruniy» atlı spektaklinde D.Ranov ullı ilimpazdıń obrazın úlken sheberlik penen atqarıp shıqtı. Aktyor Beruniy obrazın jumsaq hám sıpayı etip táriypleydi. Biz alımnıń udayı óziniń qarsılasları saray ilimpazları menen gúresin, xalıqtıń táǵdirin jaqsılawǵa baǵdarlanǵan onıń ádalatlıq ushın jumsaǵan jigerin kóremiz. Barlıq waqıtta hám hár qanday jaǵdayda da ullı ilimpaz óz pikirin qorǵap qala aladı. Tamashagóy spektaklden ullı Beruniydiń mártligine, qaysarlıǵına, adamgershiligine, aqılına qayıl qalıp onı oynaǵan aktyorǵa tereń minnetdarshılıq sezimi menen tarqasadı.
Xalıq azatlıǵı ushın gúresken Ernazar Alakóz spektaklde oraylıq qaharmanlardıń biri bolıp esaplanadı. D.Ranovtıń atqarıwında Ernazar Alakózdiń batırlıǵı haqqındaǵı xalıqtıń túsinigi tolıq hám ayqın sáwlelenedi. Bay dawıs tolqınlarına iye, Dosbergenniń tostaǵanday tolı kózleri qaharmannıń ishki dúnyasın tereń hám tolıq ashıp beredi.
D.Ranov qaraqalpaq teatrınıń saxnasında eliwden aslam obrazlar dóretti. Q.Shańǵıtbaev hám Q.Bayseytovlardıń «Úsh boydaq» komediyasında boydaq jigit Xasen, K.Raxmanovtıń «O dúnyaǵa mirát» tragikomediyasında militsiya mayorı Mátmuratov, «Laqqılar emlewxanada» komediyasında brigadir Palım, «Jaralı júrekler» tragediyasında qashqın Bodıq, A.Begimov hám T.Allanazarovlardıń «Gárip ashıq» muzıkalı dramasında G'árip, G.Gorinniń «Atı óshsin» tragikomediyasında ádil sud`ya Kleon, U.Umarbekovtıń «Óz arzası menen» dramasında hadalıy insan Qúdiret Batırovtıń obrazları teatrımız tariyxında altın háripler menen jazılıp qaldı.
D.Ranov talantlı aktyor hám lapızlı qosıqshı boldı. «Maysaranıń hiylesi» operasınan Xoja Darǵa ariyasın, qırǵızsha qosıq «Esimde»ni, rus xalıqqosıǵı «Vdol po Piterskoy»di, qaraqalpaq xalıq qosıǵı «Aqsúńgil»di hám basqada qosıqlardı atqarǵanda, oǵan tamashagóyler uzaqqol shappatlap qayıl qalatuǵın edi.
Aktyordıń dóretiwshilik miynetlerin húkimetimiz joqarı bahalap oǵan «Qaraqalpaqstan xalıq artisti» húrmetli ataǵı, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıǵı berildi, orden hám medal`lar menen sıylıqlandı.
Dóretiwshilik talantınıń áyne úrlep baratırǵan paytında awır nawqaslıqtan soń ájayıp aktyorımız D.Ranov 1986-jılı 6-noyabrde 45 jasında dúnyadan ótti.
Sol dáwirdegi qaraqalpaq teatr óneriniń rawajlanıwına óziniń salmaqlı úlesin qosqan aktrisalarımızdan S.Awezova, X.Saparova,M.Xalmuratova, Z.Saypova, T.Qayıpnazarova, R.Saparovalardıń miyneti ullı boldı.