S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Kapillyar xromotografiya uzunligi 30-90 sm bo‘lgan kapillyarlarda ajralish yuz berishiga asoslangan (naylondan tayyorlangan kapillyarlar 1600 sm gacha bo‘lishi mumkin).
Odam organizmida ko‘pincha toksinlar va boshqa moddalarning turli to‘qimalar va hujayralar orqali tanlab adsorbilanishn kuzatiladi. Masalan, qoqshol, botulizm va boshkalarning qo`zg‘atuvchi toksinlari avvalo markaziy nerv sistemasi hujayralarini shikastlantiradi, dizenteriyani qo‘zgatuvchi toksinlari esa vegetativ nerv sistemasini zararlantiradi; toshmali tifda ko‘pincha teri, miya va qisman yurak tomirlari shikastlanadi va xokazo.
Amaliy qism
1 - tajriba. Kattik adsorbentdagi adsorbsiya
4 ta probirka olib, xar biriga 2,0 ml dan, mis sulfat, kaliy dixromat, temir –(III)- gidroksid va berlin lazurining suyultirilgan eritmalaridan quying. So’ngra xar bir probirkaga 0,2 g dan maydalangan faollangan ko’mir qo’shing. Probirkalarni 5 min. davomida aralashtiring, so’ngra filtrlang. Kuzatilgan xodisani tushuntiring. Filtratning rangidan foydalanib, probirkada qaysi modda eritmasi borligini aniqlash mumkinmi?


2 - tajriba. Adsorbsiyaga erituvchilarning ta’siri
Yodning erituvchi tabiati bilan farqlanadigan 2 ta eritmasi (№ 1 va № 2) bor. Birinchi probirkaga 2,0 ml №1 – eritma, ikkinchisiga № 2 – eritma quying. Xar bir probirkaga 0,2 g dan faollangan ko’mir solib, 5 min davomida aralashtiring, so’ngra filtrlang. Kuzatilgan xodisani tushuntiring. Fuksinning suvli va spirtli eritmalarini aniqlang. Ularning adsorblanishida farq bormi? Agar javob asosli bo’lsa, sababini tushuntiring.
3 - tajriba. Og’ir metallarning xemosorbsiyasi
2ta probirkaga 2,0 ml dan qon zardobi quyib, ularga 2 tomchidan qon tomizing. Birinchi probirkaga № 3 eritma 1,0 ml; ikkinchisiga esa № 4 – eritma 1,0 ml qo’shing. Kuzatilgan xodisani tushuntiring. Qaysi eritmada Na⁺ ionlari, qaysi eritmada Pb²⁺ ionlari borligini aniqlang. Og`ir metallarning ionlari xemosorbsiya tufayli qonning shaklli elementlariga ta’sir etib, ular membranalarining fizik-kimyoviy xossalarini o’zgartiradi.