S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

4- tajriba.Eleklrolitlarni ko'mir bilan adsorbsiyalash. Uchta probirkaga 5 ml dan CuSO₄, KMnO₄ va K₂Cr₂O₇ ning 0,5% li eritmalaridan quyib, har bir probirkaga 0,25 grammdan faollashtirilgan ko'mirdan qo'shingda, bir necha marotaba chayqatib qog'oz filtr yordamida filtrlang. Rangli
Cu²⁺, Mn0₄^-, Cr₂O₇^2- ionlarning adsorbsiyalanishi natijasida fi It rat rang­siz bo'lib qoladi. Ko'mirning adsorbsiya]ash qobiliyati to'g'risida xulo- salar chiqaring,
5-tajriba. Ko'mir yordamida qo'rg'oshin ionlarini adsorhsiyatash,
Ikkita probirkaga 5 ml dan qo'rg'oshin nitratning 0,5% li eritmasidan quying, Birinchi probirkaga eritmada Pb²⁺ ionlari borligini tasdiqlash uchun oz miqdorda kaliy yodid quying. Ikkinchi probirkaga 0,25 g faollashtirilgan ko'mirdan qo'shib, 5 daqiqa davomida chayqatib, eritmani filtrlang. Eritmada Pb²⁺ ionlari qolmaganligini KI bilan reaksiya yordamida tekshirib ko'rish natijasida qo'rg'oshin ionlarining ko'mir bilan adsorbsiyalanganligini tasdiqlang.
Nazorat savollari:
1.Qattiq jism — eritma airalish sirtidagi adsorbsiya qanday o'tadi?
2.Erigan moddaning adsorbsiyasi qanday omillarga bog'liq?
3.Qanday sirtlar gidrofil va gidrofob deb ataladi?
4.Adsorbentning ho'llanishi adsorbsiyaga qanday ta'sir ko'rsatadi?
5.Freyndlix, Lengmyur va Gibbs tenglamalarini ta'riflang,
6.Sirt taranglik koeffitsiyenti va sirt energiyasini ta'riflang.
7.Xromatografiya usullaridan qaysilarini bilasiz?
8.Erituvchi tabiatining adsorbsiyaga ta'sirini tushuntiring.
9.Molekular va ionli adsorbsiya deb nimaga aytiladi?
10.Organizmda toksinlarni tanlab adsorbsiyalanishini tushuntiring.

Mashg’ulot № 14
Mavzu: Dispers sistemalar
Kolloid dispers sistemalarning tuzilishi, olinishi va tozalash usullari
Dispers sistema deb bir moddaning maydalangan zarrachalarini ikkinchi modda muxitida teng taqsimlanishiga aytiladi. Sistema, zarrachalarning disperslik darajasi bo’yicha bo‘yicha, quyidagi turlarga bo‘linadi:

№№	Sistema turi	Zarrachalar kattaligi nm da	Zarrachalar kattaligi m da
1	Molekulyar-ion dispers	1 gacha	10^-9 gacha
2	Kolloid dispers	1-100	10^-9 -10^-7
3	Dag’al dispers	100 dan ortiq	10^-7 -10^-4

Dispers muhiti suyuq bo‘lgan kolloid eritma zol deb ataladi.Agar ulardagi dispers muhit suv bo‘lsa ─ gidrozollar, organik erituvchi bo‘lsa ─ organozollar (benzol-benzozol, spirt-alkozol, efir-eterozol) deb ataladi.
Dispers sistema muhitlariing agregat holatiga ko‘ra quyidagilar o‘zaro farqlanadi:

1. 
   Liozollar ─ dispers muhiti suyuq agregat holatida bo‘lgan zollar.
   
2. 
   Aerozollar ─ dispers muhiti gaz agregat holatida bo‘lgan zollar.
   
3. 
   Qattiq zollar ─ dispers muhiti va fazasi qattiq agregat holatida bo‘lgan zollar.
   

Dispers faza va muhit orasida kuchli tasirlashuv sodir bo‘ladigan sistemalar liofil (dispers muhit suv bo‘lsa - gidrofil) sistemalar deb ataladi. Dispers faza zarrachalari dispers muhit bilan kuchsiz tasirlashish xususiyatiga ega bo‘lgan sistemalar ─ liofob (gidrofob) sistemalar deyiladi.
Dispers sistemalarni faza va muxitning agregat holatiga
qarab turlanishi

№	Dispers faza	Dispers muhit	Shartli belgisi	Misollar
1 2 3 4 5 6 7 8	Suyuqlik Qattiq jism Gaz Suyuqlik Qattiq jism Gaz Suyuqlik Qattiq jism	Gaz Gaz Suyuqlik Suyuqlik Suyuqlik Qattiq jism Qattiq jism Qattiq jism	s/g q/g g/s s/s q/s g/q s/q q/q	Aerozol (tuman, sprey) Aerozol (tutin, chang) Ko‘pik Emulsiyalar (sut) Kolloid eritmalar, suspenziyalar Qattiq ko‘pik (pemza, penoplast) Qattiq emulsiyalar, gellar Qattiq zollar,qotishmalar