185
Fransiyaning yeI agrar siyosatiga qo`shilishi bilan o`zini ta’minlash yo`nalishi
bo`yicha bug`doy, vino, qand, sut, go`sht yetishtirish tezlashdi.
Bunda keng bozor
mavjudligi, kafolatli narx-navo va kafolatli sotish sharoitlari kabilar qishloq
xo`jaligini rag`batlantirdi.
Frani
ц
ya qishloq xo`jaligida bandlik 6,4 foiz bo`lib, yeIning 25 foiz
mahsulotini beradi. Bu Fransiyaning agrar mahsulotlar yetishtirish bo`yicha G`arbiy
yevropada birinchi va dunyoda uchinchi o`ringa chiqardi. Bunday mahsulotlar
eksporti bo`yicha AQSHdan keyingi ikkinchi o`rinni qattiq ushlab turibdi. Bunda
yirik xo`jaliklar barcha mahsulotning 2/3 qismini yaratadi. Chorvachilik asos bo`lib,
agrar xo`jalikning 2/3 mahsuloti shunga to`g`ri keladi. An’anaviy
ravishda Fransiya
vinochilik, bog`dorchilik bilan dovrug`i chiqqan. Qishloq xo`jaligi yuqori darajada
industrlashtirilgan.
O`z ta’minoti bo`yicha g`alla va qand yetishtirish 200 foiz, sariyog`, tuxum,
go`sht bo`yicha 100 foizni tashkil etadi.
Xo`jalik faoliyati tashkiliyligi bo`yicha ham o`ziga xoslik mavjud. Ishlab
chiqarish va kapital markazlashuvi, kon
ц
entratsiyalashuv darajasi yuqori bo`lib, 10 ta
moliya-monopolistik gurux hukmronlik qiladi. 100 ta yirik kompaniya sanoat ishlab
chiqarishning 2/3 qismini o`zida jamlagan. Masalan,
qora metallaurgiyada davlat
yirik po`lat eritish “Yuzinor-Sasilor” kompaniyasi mamlakatning 70 foiz po`lat
qo`yish va 98 foiz eksportini tashkil etadi.
Buni avtomobilsozlik, elektronika sanoatida ham ko`rish mumkin. Rangli
metallurgiyani olinsa, bunda ham asosan ikki kompaniya hukmronlik qiladi.
Aviasozlik sanoatida bo`lsa 2 va 3 ta yirik kompaniyalar butun tarmoqni o`z qo`lida
ushlab turadi.
Bunday xolatni oziq-ovqat sanoati, qurilish, transport va savdoda ham ko`rish
mumkin. Bunday xususiyatni jahon miqyosida ham uchratamiz va ba’zi tarmoqlarda
Fransiya kompaniyalarining jahon liderligi darajasida uchratamiz.
Kimyo sanoatida
shundaylardan “Peships”, bosmaxonada “Ashet”, elektrokabellarda “Kabl de Lion”,
samolyotlar navigatsiyasi bo`yicha “Tompson” kabilarni misol keltirish mumkin.
186
Mayda va o`rta biznes rivojini olsak, bu ham ko`zga ko`rinarli darajadadir.
Bunga korxonalar sonining 99 foiziga to`g`ri keladi. Nomoliyaviy bozor xizmatining
83 foiz, qurilishning 80 foiz, savdoning 79,3 foiziga to`g`ri keladi. Sanoatda bular
soni faqat 36 foizga teng.
Tadbirkorlik shakllari bo`yicha Fransiya ancha farqlanadi.
Asosan tijorat
korxonalari yakkashaxslik korxonalaridan iborat bo`lib, barcha kichik va o`rta
korxonalarning 2/3 qismi shunga to`g`ri keladi. Bundan tashqari to`la sheriklik,
aksioner-kommandit, cheklangan javobgarlik va aksioner jamiyatlari mavjud.
Aytaylik, ulgurji savdoda eng keng tarqalgan tadbirkorlik faoliyati javobgarligi
cheklangan jamiyatlar (kompaniyalarning 44 foizi), xususiy firmalar (29 foiz) va
aksionerlik jamiyatlariga (22 foiz) to`g`ri keladi.
Fransuz mayda va o`rta korxonalarining samarali faoliyati ko`pincha tor
mutaxassislashuv, chaqqonlik va ishlab chiqarish manevriga asoslangan.
Shu bilan
birga ular yuqori va texnologik yangi iqtisodiy
tarmoqlarga moyilligi bilan
farqlanadi. Farma
ц
evtika, aniq asbobsozlik tarmoqlarida mayda va o`rta korxonalar
mahsulotning deyarli yarmini ishlab chiqarishadi.
Shu bilan birga yiriklarga nisbatan bozor kon’yukturasi asosida
turg`unsizlikka ega va
tez-tez
yopilib turadiki, faoliyat muxlati 2-5 yilgagina davom etadigani juda ko`p.
Eksportga kelinsa, bularning imkon.iyatlari ko`p emas. Chunki deyarli 60 foiz bu
soha bilan shug`ullanmaydi yoki kam shug`ullanadi.
Fransiya moliya-kredit tizimida 6 xil kredit muassasalarini ajratiladi, bular
banklar,
bank kooperativlari, moliyaviy sheriklik, moliya jamiyatlari va maxsus
moliyaviy institutlar. Barcha kredit muassasalari bir kasb tashkiloti hisoblanadi.
Fransiya kredit muassasasiga birlashgan. Bularda bank sektori asos bo`lib, kredit
xajmining 70 foizi shunga to`g`ri keladi. 400 ga yaqin banklar mavjud. Shu bilan
birga keng tarmoqli chet mamlakatlar banklari faoliyat ko`rsatadi. Oltita Fransiya
banki jahondagi eng yirik 50 ta banklar qatoriga kiradi.
Fransiya davlat banki Markaziy bank hisoblanadi. Uning eng muhim vazifasi
kaznacheylikni kreditlashdan iborat. Shu bilan birga hukumatning hisobli
Do'stlaringiz bilan baham: 
