Reja Budjet chizig`i: iste’molchining qanday imkoniyatlari mavjud?

Iste’molchi daromadining o`zgarishi uning tanloviga qanday ta’sir ko`rsatadi?
Yuqorida biz iste’molchi qanday qilib talov amalga oshirishi haqida gaplashdik, ke-ling endi ushbu tanlovga uning oylik kirimi qanday ta’sir ko`rstishini muhokama qila-miz. Aniqlikka erishish uchun, tasavvur qiling, iste’molchi kirimi o`sib bormoqda. Yi-rikroq daromad evaziga, iste’molchi ikkala tovar (Pepsi va pitsa)dan ko`proq xarid qila oladi. Kirimdagi o`sish 7-chizmada ko`rsatilgandek, tashqi tomondan budjet sig`imini siljitadi.

Ikki tovarning nisbiy narxi hali o`zgarmaganligi sababli, yangi budjet sig`imi birin-chisidek haliyam o`zgarmagan. Bu yerda kirimning ortishi budjet sig`imining parallel ko`chishiga olib keladi.
Kengaygan budjet sig`imi iste’molchiga ko`proq Pepsi va pitsa xaridiga imkon be-radi, ya’ni bu yirikroq befarqlik egri chizig`i degani. Budjet holati va iste’molchining befarqlik egri chizig`ilati orasidan eng ma’qul deb topgani uning optimal tanlovini “ilk optimal”dan “yangi optimal”ga siljitadi.
Eslab qoling, 7-chizmada iste’molchi o`zi uchun ko`proq Pepsi va pitsa tanlaydi. Kirimning ko`payishiga iste’molning ortishi mantiqiy javob bo`la olmasada, bu vazi-yatda eng mos holat ko`proq pitsa va Pepsi deb baholanadi.
To`rtinchi bo`limga murojaat qilsangiz, iqtisodchilarning daromad oshganda iste’-molning ham ortish holatiga normakl Tovar deb baho berishlarini ko`rishingiz mumkin. 7-chizmadagi befarqlik egri chizig`i sifatidagi Pepsi va pitsa taxminan normal tovarlar-dir.
8-chizmada iste’molchining mablag’i oshganda ko`proq pitsa hamda kamroq Pepsi xarid qilishini ko`rishimiz mumkin. Agar iste’molchi budjeti ortganda bir tovarni bosh-qalariga nisbatan ko`proq xarid qilsa, bu mahsulot turi iqtisodchilar tomonidan past da-rajadagi tovar deb qaraladi. 8-chizma pitsaning normal tovar va Pepsining past daraja-dagi Tovar ekanligi ehtimoli ostida chizilgan.
Dunyodagi ko`pgina tovarlar normal tovarlar bo`lishiga qaramay, ba’zi bir past da-rajadagi tovarlar ham mavjud. Masalan velosipedlar. Kirim oshsa, kishida avtobus yoki tahsida yurish, yoinki, shaxsiy avtomobil xarid qilish xohishi paydo bo`ladi. Avtobusda yurish ham past darajadagi “tovar” hisoblanadi.