3.Optimallashtirish: iste’molchi nimani tanlaydi?
Bu bobning ham maqsadi iste’molchi qanday qilib tanlov amalga oshirishini tu-shuntirish hisoblanadi. Bizda analiz ushun ikki muhim manbaa mavjud: iste’molchining moliyaviy ahvoli (u qancha pul sarflay oladi) va iste’molchining xohishlari (u nimaga pulini sarflaydi). Endi biz ushbu ikki qismni birlashtirib, iste’molchining nima xarid qi-lish haqidagi qarorini tahlil qilamiz.
Iste’molchining eng qulay tanlovi
O`zimizning qadrdon Pepsi va pitsamizni yana bir marotaba “davraga taklif etamiz”. Iste’molchi o`zi uchun eng yaxshi bo`lgan Pepsi va pitsa xaridi variantiga to`xtashi mimkin – bu uning eng so`ngi tanlovi bo`ladi. Ammo, iste’molchi o`z budjet sig`imiiga ham qarashi kerak. Chunki bu uning yagona moliyaviy o`lchov manbaasi hisoblanadi.
Oltinchi chizma iste’molchining budjet sig`imii va befarqlik egri chizig`i variant-laridan uchtasi tasvirlangan. Iste’molchi yetishishi mumkin bo`lgan eng befarqlik egri chizig`i variant bu chizmada uning budjet sig`imiiga tekkan nuqtadir (asimptota o`qi). Budjet sig`imii va befarqlik egri chizig`i kesishgan nuqta optimal nuqta deyiladi. Iste’-molchi A nuqtani afzal ko`rishi mumkin, ammo, budjet taqchilligi bois u nuqtag “chiqa olmaydi”. Iste’molchi B nuqtani ham tanlashi mumkin, bu nuqtada befarqlik egri chizi-g`i mavjudm lekin bu nuqta uni qoniqtirmaydi. Optimal nuqta Pepsi va pitsaning eng zo`r kombinatsiyasi mavjud bo`lgan nuqta hisoblanadi.
Eslab qoling: optimal nuqtada befarqlik egri chizig`I va budjet sig`imiteng bo`ladi. Biz befarqlik egri chizig`ini urinma, budjet sig`imini o`zgarmas deb olamiz. Urinish nuqtasi Pepsi va pitsa o`rtasida ham budjet tomonidan, ham qoniqish tomonidan eng be-farqlik egri chizig`i. Xullas, iste’molchi ikki xil tovarni tanlaydi, shuning uchun befarq-lik egri chizig`i nisbiy qiymatga ega bo`ladi.
Yettinchi bo`limda biz bozor narxlari iste’molchining mahsulotlarga munosabatini ko`rib o`tgan edik. Iste’molchi tanlovini tekshirish ba’zi xulosalarning aslida boshqa-chaligini ko`rsatmoqda. Tanlovni amalga oshirishda iste’molchi narxlarni ko`rib chiqadi songra, befarqlik egri chizig`ibilan nisbiy narx to`g’ri keladigan optimal variantni tan-laydi. Nisbiy narx bu bozor sotishiga, iste’molchi esa xarid qilishiga mos bo`lgan narx hisoblanadi. Iste’molchining budjeti optimal qiymatida bozorning narx taklifi va iste’-molchi sig`imi teng bo`ladi. Iste’molchi budjet optimali tufayli bozor narxlari iste’mol-chi xarid qila olishi mumkin bo`lgan tovarlar sonini cheklaydi.