Qurilish materiallari va buyumlari

 
Materiallarning suvda yumshash koeffitsienti
(K
yum
) uning suv shimgandan keyingi 
mustahkamligini (R
to‘y
) quruq holatdagi mustahkamligiga (R
qur
) nisbatidir:
4. Kyum=Rto‘y/Rqur
Yumshash koeffitsienti 0 dan (xom giltuproq asosidagi materiallar) 1 gacha (metallar) 
bo‘lishi mumkin. Davlatlararo standartlar talabiga muvofiq materiallarning yumshash koeffitsenti 
0,8 dan kam bo‘lsa, suv muhitida ishlatiladigan konstruksiyalar tayyorlash ruxsat etilmaydi.
Gigroskoplik-materiallarning muayyan muhitdan namlikni o‘ziga singdirib olish 
xususiyatidir. Materiallarning gigroskopiklik darajasini aniqlash uchun namuna havoning nisbiy 
namligi 100% bo‘lgan xonada bir necha soat saqlanadi, so‘ngra namunaning quruq va gigroskopik 
nam holdagi massalari farqidan uning havodan qancha nam yutgani aniqlanadi. Materiallarning 
namni ko‘p yutishi odatda ularning xususiyatlari yomonlashishiga sabab bo‘ladi. Masalan, namlik 
materialning issiqlik izolyatsiyasi koeffitsentini oshiradi, mustahkamlikni kamaytiradi va 
binolarning ekspluatatsiya xususiyatini pasaytiradi.
Materialning sorbsion namligi uning ochiq havodagi suv bug‘larini yutish qobiliyatiga 
aytiladi. Nisbiy namlik ortgan sari materialning sorbsion namligi ortib boradi.
G‘ovak materiallarda adsorbsiya va kapillyar kondensatsiya jarayonlari tufayli namlik uzoq 
vaqt saqlanib qoladi. Masalan, yog‘ochning muvozanat namligi 12-18%, pishirilgan g‘ishtniki 5-
7% bo‘lishi mumkin.
Materialning qisman suv yoki namlik ta’sirida bo‘lgan xolatda u kapillyar bosim hisobiga 
suvni shimib namlanadi. Bunga binolarning sokol qismining namlanishi misol bo‘la oladi. Bunda 
suvning ko‘tarilish balandligini “belgilangan atomlar” yoki “elektr o‘tkazuvchanlik” usullari bilan 
aniqlash mumkin.
Namlikdan deformatsiyalanish
-materiallarning nisbiy namlik o‘zgarishidan hosil 
bo‘ladigan chiziqli yoki hajmiy o‘lchamlarining o‘zgarishidir. Bu xususiyat materiallarning 
g‘ovakligiga bog‘liq bo‘ladi. Zich materiallarda namlikdan deformatsiyalanish oz bo‘ladi 
(plastmassa, zich keramika, granit), yoki umuman bo‘lmaydi (po‘lat, oyna, bitum). G‘ovak 
materiallar (yog‘och, beton, giltuproq) nam ta’sirida kengayadi, namlik kamaysa, kirishishi hisobiga 
deformatsiya ham kamayadi. Materiallarning bu xolati ulardan konstruksiyalar tayyorlangan paytda 
juda katta ahamiyatga ega.