Laboratoriya ishi shovqinni yutish samaradorligini aniqlash

3-LABORATORIYA ISHI

SHOVQINNI YUTISH SAMARADORLIGINI ANIQLASH

Ishning maqsadi: Shovqinni о‘lchash asboblari bilan tanishish, ularda shovqin miqdorini о‘lchash va shovqin yutish va tо‘sish tadbirlari samaradorligini hisoblashni о‘rganish.
Umumiy ma’lumotlar
Shovqin kishining salomatligiga va ish qobiliyatiga salbiy ta’sir kо‘rsatib, kasb xastaligini keltirib chiqarishi mumkin. Shovqin chiqaruvchi manbalarning salbiy ta’sirini kamaytirish uchun odatda shovqin yutuvchi va shovqin tо‘suvchi materiallar ishlatiladi.
Shovqinni tо‘sish tebranishlarni manba’lardan tarqalishiga tо‘sqinlik qiladi. Bu xususiyat shovqin tо‘suvchi materialning zichligiga bog‘liq.
Katta miqdorda shovqin chiqaruvchi agregatlar о‘rnatilgan sexlarda shovqinni kamaytirish uchun tо‘lqinlarining qaytgan energiyasini kamaytirish kerak. Bu holat tо‘siqlar yuzasi orqali tovush tо‘lqinlari energiyasining yutilishi natijasida erishiladi. Bu esa materiallarning tovushni qay darajada yutish xususiyatiga bog‘liqdir.
Ushbu laboratoriya ishida shovqin chiqaruvchi generator qoplamasining tovush yutish va tо‘sish samarasi aniqlanadi. Qoplamalar odatda metall, plastmassa yoki yog‘ochdan yasaladi. Kojuxlarning ichki devorlari tovush yutuvchi materiallar bilan qoplanadi (6.1-rasm). Pо‘lat va g‘ovak materiallar shovqinni yaxshi yutish xususiyatiga ega. Bunday materiallarga namat, tivit, paxta, astbest, vinipor va boshqalar misol bо‘la oladi.
Laboratoriya moslamasidagi qoplamaning samaradorligi quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadi:
L=L-L_k ( 6.1)
bu yerda: L - tovush tо‘suvchi kojuxning qopqog‘i ochiq holatdagi tovush bosimining umumiy qiymati, dB;
Lk - xuddi shuning о‘zi tovush tо‘suvchi kojuxning qopqog‘i yopiq holatda, dB.
Shovqin tо‘suvchi kojuxning nazariy samaradorligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
A=+, dB (6.2)
bu yerda:  - tovushni tо‘sish hisobiga shovqinning kamayishi, dB;
 - tovushni yutish hisobiga shovqinning kamayishi, dB.

1. 
   Shovqin generator;
   
2. 
   Qoplama devoir;
   
3. 
   Tovush yutuvchi material
   

(texnik namat);
4- qoplama qopqog’i.

6.1-rasm. ISHV-1 shovqin va titrash о‘lchash asbobining yuza paneli

Tovushni tо‘sish hisobiga shovqining kamayishi quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadi:

(6.3)
bu yerda: S₁ - kojux devorlari yuzasining maydoni, m²;
S₂ - texnik namat devorlari yuzasining maydoni; m²;
₁ - kojuxning shovqin tо‘sish koeffitsiyenti; /₁=0,01/;
₂ - texnik namatning shovqin yutish koeffitsiyenti. / ₂=0,3/.
Tovush yutish hisobiga shovqinning kamayishi tovush yutuvchi materialning zichligiga bog‘liq bо‘lib, quyidagi formula bо‘yicha ifodalanadi:
=13,5lgR+13 R>200 kg/m² bо‘lganda
=23∙lgR-9 R<200 kg/m² bо‘lganda
bu yerda: R - tovush yutuvchi materialning zichligi. Texnik namat uchun R=300 kg/m³.