Qurilish materiallari va buyumlari

3.2.Qoyani shakllantiruvchi minerallar:
Minerallarni agregatsiya bo’lishi va qoyalarning xususiyati bularni yuzaga keltiruvchi 
moddalarning xususiyatlari bilan chambarchas bog’liqdir. Ular fizikaviy xususiyatlariga ko’ra 
o’rganilib 
chiqiladi 
va 
bunda 
bir 
qancha 
belgilar 
masalan 
qattiqligi, 
yorilishi.xususiyati,rangi,yaltiroqligi,o’ziga xos tortishish kuchi va kristallarning shakllari tekshirib 

---

- 14 - 
chiqiladi. Ba’zi minerallarning xususiyati juda kuchlidir, xususan qattiq va kimyoviy qarshiligi 
juda kuchlidir (kvarts), ba’zilariniki esa kuchsiz va suvni shimish xususiyati juda kuchli (gips), 
ba’zi minerallarni yorilish tendensiyasi juda kuchli bo’lib tezda bir yoki bir necha shakllarga 
bo’linib ketadi ((sluda) shunday qilib qoyalar kuchining pasayishiga tom ma’noda ularning ham 
hissalari bor albatta.
Minerallarning muhim xususiyatlari quyida batafsil berilgan:
Qattiqlik ehtimol minerallarni baholashni muhim xususiyatlaridan biridir. Bu sinov odatda qattiq 
modda sifatida mashhur bo’lgan bir necha moddalarni tirnatish orqali baholanadi.
Yorilishi ba’zi minerallarning Kristal yuzalar bo’ylab parallel yorilish qobilyatini belgilash 
orqali aniqlanadi. Minerallarda yorilishning turli xil ko’rinishlari uchrab turadi masalan prizmatik 
tarzda yorilish, kubik shaklda Yorilish,rom shaklda va boshqa ko’rinishlari mavjud.
Rang xususiyati ham minerallning muhim xossalaridan biridir.
Kukun shakli: B’zi minerallarni rangi ularning kukunidagi rangidan butunlay farq qiladi lekin bu 
ayrim holatlarda ruda-minerallarini aniqlashda qo’l keladi.
Rang metal minerallarda qimmatli xususiyatlardan biridir, lekin metal bo’lmagan minerallar 
uchun kamroq xususiyatga egadir.
Yaltiroqlik minerallning yuza qismini yaltirashi va uning oynaga o’xshagandek, marvariddek va 
ipakday yorug’likda aks ettishida ko’rinadi.
Kristal: Mineralning tabiiy shakli rivojlanishi va o’sishi uchun imkoniyati bo’lganda uning 
shakli muhim ahamyatga ega bo’ladi.Bu qoyalarning shakllanishida noramal holat emasdir.