Qurilish materiallari va buyumlari

Toblangan po‘latni 200-350
0
S gacha asta-sekin qizdirish, bu haroratda saqlab 
turish va keyin havoda astasekin sovutishga bo‘shatish deyiladi.
Bo‘shatishdan maqsad po‘latda 
hosil bo‘lgan ichki zo‘riqishni kamaytirish va buzilishga qarshiligini oshirishdir.
YUmshatish
-po‘latni ma’lum haroratgacha qizdirish, bu haroratda saqlab turish va pechda 
asta-sekin sovitishdan iborat. Bu jarayonda po‘latning qattiqligi pasayadi va qovushoqligi ortadi.
Normallash
-po‘latni yumshatishning bir turi bo‘lib, uni toblanish haroratidan past 
haroratgacha qizdiriladi, bu haroratda saqlab turiladi va havoda sovitiladi. Po‘lat normallashtirish 
jarayoni natijasida qattiqligi, mustahkamligi va zarbiy mustahkamligi ortadi. 
5.2 Po‘latning turlari
Uglerodli po‘latlar.
Uglerodli po‘latlarning oddiy va sifatli turlari ishlab chiqariladi. 
Tarkibidagi FeO miqdoriga nisbatan uglerodli po‘latlar, agar FeO minimal miqdorda bo‘lsa sokin 
(SP), o‘rtacha bo‘lsa yarim sokin (PS) va maksimum miqdorda bo‘lsa qaynaydigan (KP) turlarga 
bo‘linadi.
Oddiy sifatli uglerodli po‘latlar sifat kafolati bo‘yicha A, B va V guruhlarga bo‘linadi. Ular 
St1, St2, St3, St4, St5, St6 holda markalanadi. Oksidsizlantirish darajasini va sifat kafolatini hisobga 
olib uglerodli po‘latlar misol tariqasida ASt3SP, VSt4PS, VSt3KP va sh.k. keltirish mumkin. 
Po‘latlarning A, B, V guruhlari mos ravishda mexanik, kimyoviy va mexanik-kimyoviy xossalari 
kafolatlangan bo‘ladi.
Tarkibida uglerod miqdori oz bo‘lgan po‘latlarning plastikligi va zarbiy mustahkamligi yuqori 
bo‘ladi. Uglerod miqdori ortib ketsa, po‘lat mo‘rtlashadi va qattiq bo‘ladi. Uglerodli po‘latlarning 
sifatini baholash mezoni-cho‘zilishdagi oquvchanligi, mustahkamlik chegaralari hamda nisbiy 
uzayishidir (1-jadval).
Qurilish konstruksiyalari uchun po‘latning VSt3sp (ps) va VSt3 Gps guruhlari ishlatiladi. Ular 
tarkibida uglerod 0,14-0,22%, marganets 0,40,65%, kremniy 0,05-0,17% SP uchun (0,12-0,3% PS 
uchun) bo‘ladi.
Bu po‘latdan bino va inshootlarning metall konstruksiyalari, rezervuarlar, elektr uzatish 
liniyalari va truboprovodlar tayanchlari, temirbeton uchun armaturalar va to‘rlar tayyorlanadi.
35.1-jadval