Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Muammoli ta’limning asosiy omillar 
 

---

117 
 
 
Muammoli vaziyatlarni hal etish usullari bo`lib, ularni quyidagicha 
tasniflash mumkin:
Muammoni aniqlash va rejalashtirish usullari: “
Baliq skeleti”, “Nima 
uchun?”, “Qanday?”, “Nilufar guli”, “Piramida”. 
Ma’lumotlarni tarkiblashtirish usullari: “
Insert”, “Pinbord”, “BBB”, 
“Klaster”, “Toifali jasdval”, “Konseptual jadval”, “Muammo”. 
Ma’lumotlarni taqqoslash usullari: “
Venn diagrammasi”, “T-
chizmasi”, “Yelpig`ich”. 
Muammoli ta’lim - shaxsning ijodiy
rivojlanishi vositasi
Ma’lumki, muammoli ta’lim texnologiyalari o‘quvchi faoliyatini 
faollashtirish va jadallashtirishga asoslangan. Shunday ekan, muammoli ta’lim 
asosida o‘quvchilarning ijodiy tafakkuri va ijodiy qobiliyatlarini o‘stirishga 
jiddiy ahamiyat berilmoqda. Ammo muammoli ta’limni ona tili va adabiyot 
darslarida tashkil etish va boshqarish metodikasi haqida gap ketganda, maktab 
o‘qituvchilari ayrim muammolarga duch kelmoqda. Muammoli darslarni qanday 
tashkil etish mumkin? Qanday usullardan foydalanish mumkin?

---

118 
Qo‘llanmalarda keltirilgan muammoli vaziyat yaratish usullariga, 
tajribamizga tayangan holda muammoli vaziyatlarni hosil qilish metodikasi 
yuzasidan misollar keltiramiz: 
6-sinf o‘quv rejasida “Ko‘makchi fe’llar” va “Qo‘shma fe’llar” mavzulari 
bo‘lib, ko‘pgina o‘quvchilar ularni farqlay olmaydilar. Shuni hisobga olgan 
holda aynan shu mavzularda muammoli vaziyatlar yaratish xususida fikr 
yuritamiz. 
Muammo: Ko‘makchi va qo‘shma fe’llar 
Qadim zamonda aka-ukalar yashar ekan. Biri -a,-y, -(i)b shakllari bilan 
do‘st, o‘z mustaqil ma’nolarini yo‘qotgan, faqat yetakchi fe’l bilan birgalikda 
yuradigan o‘zining fikri yo‘q bola ekan. Ikkinchisi esa, boshqalar bilan 
qo‘shilmaydigan, ikki do‘sti ham o‘zining lug‘aviy ma’nosini saqlagan, 
ikkalasidan bir fikr anglashiladigan, fikri bir yerdan chiqadigan bola ekan. Bular 
kim?