Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

---

1 

---

2 
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI 
SAMARQAND VILOYATI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI 
QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI 
OSHIRISH INSTITUTI 
 
 
 
 
 
 
 
 
D.O`RINBAYEVA 
Ona tili fanini o`qitish metodikasi 
O`quv-uslubiy qo`llanma 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
Samarqand - 2015 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4 
 
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI 
SAMARQAND VILOYATI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI 
QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI 
OSHIRISH INSTITUTI 
 
 
 
 
D.O`RINBAYEVA 
Ona tili fanini o`qitish metodikasi 
O`quv-uslubiy qo`llanma 
 
 
Samarqand viloyati pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va 
malakasini oshirish instituti Ilmiy kengashining 2015-yil ----------------
--sonli yig`ilishi tomonidan nashrga tavsiya etilgan. 
 
 
 
 
 
 

---

5 
Samarqand - 2015 
D.O`rinbayeva. Ona tili fanini o`qitish metodikasi. O`quv-uslubiy 
qo`llanma. - Samarqand, 2015. 195 bet. 
M
as’ul muharrir: S.Yuldasheva 
Taqrizchilar:
SamDU professori I.Mirzayev
SamDU dotsenti M.Boltayev
Ushbu qo`llanmada keyingi yillarda umumiy o`rta ta’lim maktablarida 
“Ona tili” fanini o`qitish sohasida yuz bergan yangiliklar va o`zgarishlarni 
inobatga olgan holda, yangicha ta’lim usuli va mazmunida o`qitishning uslubiy 
jihatlari bayon qilingan. 
Bugungi kunda ona tili o`qitish metodikasi ilg`or tajribalar, fikr-
mulohazalar, pedagogik va axborot texnologiyalar asosida taraqqiy etib boradi. 
Qo`llanma oliy o`quv yurtlarining o`zbek filologiyasi fakultetlari talabalari va 
umumiy o`rta ta’lim maktablarida faoliyat ko`rsatayotgan ona tili fani 
o`qituvchilari uchun mo`ljallangan. 

---

6 
UMUMIY O`RTA MAKTABLARDA ONA TILI
O`QITISH METODIKASINING UMUMIY MASALALARI 
 
UMUMIY O`RTA MAKTABLARDA ONA TILI O`QUV 
 PREDMETI SIFATIDA 
 
Ona tilining umumiy o‘rta ta'lim tizimida tutgan
o‘rni va ahamiyati
Respublikamiz Prezidenti I.Karimov O`zbekiston Oliy Majlisining 
birinchi sessiyasidagi ma’ruzasida aytganlaridek, "Taraqqiyot taqdirini ma’naviy 
jihatdan yetuk odamlar hal qiladi. ...Aqliy zakovat va ruhiy ma’naviy salohiyat 
ma’rifatli insonning ikki qanotidir". Shunga ko`ra, davlatimiz rahbari tashabbusi 
bilan mamlakatimizda uzluksiz ta’lim tizimining joriy qilinishi natijasida 
mustaqil fikrlovchi, o`z aqli, tafakkuri va salohiyatini to`la namoyon eta oluvchi, 
ma’suliyatli, keng dunyoqarashga ega bo`lgan, ozod va hur fikrli inson - 
barkamol shaxsni tarbiyalash umummilliy maqsadga aylandi. Umumiy o`rta 
ta’lim tizimi bor imkoniyati va kuchini ana shu maqsadni amalga oshirish uchun 
qaratdi. Ulug` maqsadni amalga oshirishda ona tili o`qitishning o`rni muhimdir. 
Ona tili nafaqat maktabda o`quv predmeti (o`zi alohida fan sifatida 
o`qitiladi), balki o`qitish vositasi (boshqa fanlar uning yordamida o`qitiladi) 
hamdir. 

---

7 
Ona tili o`quv predmeti sifatida shu bilan xarakterlanadiki, uning 
o`rganadigan sohasi tilning o`zidir. Ona tili, ayniqsa , uning yozma shakli butun 
madaniyatimizning boyliklarini, fan-texnika yutuqlarini avaylab saqlovchi va 
avloddan avlodga yetkazib beruvchi yagona xazinadir. Bu bilan u tarixni, 
avlodlarni bir-biriga bog`laydi. O`quvchilar boshqa fanlarni puxta o`zlashtirish 
uchun, avvalo, ona tilini yaxshi bilishlari, yuqori nutq malakasini egallashi 
zarur.
Maktabda ona tili faning mundarijasi va vazifalari tilshunoslik faning 
mundarijasi va vazifalari, o`quv predmeti sifatida ona tilining o`ziga xos 
xususiyati, o`quvchilarning yosh xususiyatlari va psixologik rivojlanishi 
to`g`risidagi ma’lumotlar, bolalarda ona tilidan bilim, ko`nikma va malakalarni 
shakllantirish jarayonining xususiyatlari, tajriba va maktab amaliyoti bilan 
belgilanadi. Til va uning grammatik qurilishi haqida bilimga ega bo`lgan, ona 
tilini qo`llash imkoniyatlari bilan qurollangan, adabiy tilda to`g`ri talaffuz 
qiladigan va ifodali o`qiy oladigan, ham grammatik jihatdan, ham stilistik 
jihatdan to`g`ri, ravon yozma va o`g`zaki nutq ko`nikmalariga ega bo`lgan 
barkamol avlodni tarbiyalash maktabda ona tili o`qitishning asosiy vazifalaridan 
biridir. Shunday qilib, fan sifatida ona tili o`qitish metodikasining o`z predmeti, 
vazifasi, nazariy va ilmiy sohasi bo`lib, bir qator fanlar o`rtasida uning ma’lum 
o`rni bor. Bu fan ham boshqa fanlar kabi rivojlanib, taraqqiy etib bormoqda. 
Til fikrni shakllantirish va bayon qilish, taassurot, his-kechinmalarni 
ifodalashda muhim o`rin tutadi. Til jamiyat a’zolarining bir-biri bilan o`zaro 
aloqasi uchun xizmat qiladigan vositadir. Bu vosita qanchalik takomillashsa, 
fikr shunchalik aniq, ta’sirchan ifodalanadi. Demak, kishilarning o`zaro 
munosabati, his-tuyg`ulari, kechinma va holatlari til vositasida aniqlashadi. 
Maktabda ona tilini chuqur o`rganish zarurati tilning bajaradigan asosiy 
vazifalaridan kelib chiqadi. 
K.D.Ushinskiy maktab o`quv predmetlari tizimida ona tiliga katta ahamiyat 
berib, uni markaziy va yetakchi predmet hisoblagan. Ona tili boshqa fanlarni 
o`qitish vositasi hamdir: jamiyat tarixi ham, tabiiy fanlar ham ona tili yordamida 
o`rganiladi. Demak, ona tili bolaning umumiy kamol topishida ham, bilim va 
mehnatga havasini uyg`otishda ham alohida o`rin tutadi. 

---

8 
Til muhim tarbiya vositasidir. Badiiy adabiyotlarni, gazeta, jurnallarni 
o`qigan bola o`zida eng yaxshi xislatlarni tarbiyalab boradi, muomala 
madaniyatini egallaydi.