Qaxxorova Sevara Maqsatillo qizi “Terak va tolning zararkunanda hasharotlari va ularning ekologiyasi”

Akasiya soxta qalqondori 
– 
Parthenolecanium corni 
Bouche. Hammaxo’r 
keng tarqalgan hasharot. Barcha mevali va manzarali daraxtlarni hamda ko’p yillik 
o’tlarni zararlashi mumkin. O’zbekistonda soxta qalqondorlar orasida asosiylaridan 
hisoblanadi 
[18].
Nisbatan yirik hasharot – urg’ochi zotning uzunligi 3,6-6 mm, kengligi 2-5 
mm, balandligi 4 mm. Rangi to’q sariqdan qizg’ish-qo’ng’ir tusgacha. Erkagining 
uzunligi 1,4-1,6 mm, cho’ziq ingichka, bosh, ko’krak va qorni ajralib turadi, 1 juft 
qanotlari mavjud, oyoqlari hamda 10 bo’g’inli sariq mo’ylovlari bor, qornining 
oxirida 2 ta tanasidan uzun tuklari bor. Yangi qo’yilgan tuxumlari oq, oval 
shaklda, 0,175-0,275 mm keladi. Lichinkalari: 1-yoshi keng, och sariq tusda; 2-
yoshi qizil-qo’ng’ir tusda; 3-yoshi yirik qalqonga ega, rangi qizg’ish-qo’ng’ir tusda 
(1.2-rasm). 
Akasiya soxta qalqondorining 2-yoshdagi lichinkalari daraxtlarning turli 
pana joylarida (po’stlog’ining ost tomoni, po’stloq yoriqlari, novda ayrilgan joylar 
va yerga yaqin yig’ilib) qishlab chiqadilar. Odatda ularning yarmidan ko’pi qish 
mobaynida o’lib ketadi. 
Bahorda (mart-aprel) kun yetarlicha isishi bilan lichinkalar qo’zg’alib, yosh 
novdalarga ko’chib o’tib rivojini boshlaydi. Aprelda lichinkalar yana bir po’st 
tashlab yetuk urg’ochi zotga aylanadi va 15-18 kundan keyin voyaga yetib tuxum 
qo’yishga kirishadi. Tuxumni o’zining qalqoni tagiga qo’yadi. Qo’ygan tuxum 
soni o’zgaruvchan ko’rsatkich: olmada – 1214 ta, olxo’rida 544 – 1638 ta, tutda – 
1450 ta, akasiyada – 853-2218 ta gacha. 15-20 kundan keyin tuxumlardan 
lichinkalar ochib chiqa boshlaydi. Bu paytda (ayniqsa issiq havo va past namlik 
sharoitida) ko’plab lichinkalar qirilib ketadi. Qolganlari ona qalqonining chetidan 
tashqariga chiqib daraxt bo’ylab tarqaladi va asosan barglarni ishg’ol etadi. 

---

24 
Shuning uchun ularni «daydi» lichinka deb ham ataladi. Oziqlanib bo’lgach, ular 
ham yetuk urg’ochi zotga aylanadi va yangi bo’g’inni boshlab beradi. O’zbekiston