Qaxxorova Sevara Maqsatillo qizi “Terak va tolning zararkunanda hasharotlari va ularning ekologiyasi”

 
Sharq bargxo’ri - Agelastica orientalis Baly. 
Yaltiroq-hovorang, ba’zan binafsha rangdagi qo’ng’izlar bo’lib, tanasining 
shakli do’ppaygan, ovalsimon, kattaligi 6-7,5 mm.
Tuxumlari apelsin rangli-sarg’ish, cho’ziq-ovalsimon, kattaligi 1,5 mm.
Lichinkalari qora, yaltiroq, pastki qismi to’q qo’ng’ir. Tanasining orqa 
tomoni va ikki yon tomoni bo’ylab tukchalari joylashgan va qurtlar bezovta 
qilinganda bu tukchalardan yashil suyuqlik tomchilari ajralib chiqadi. 
Lichinkalarning uzunligi 11-12 mm gacha boradi [8,9,10,11].
G’umbaklari qora rangda, tomchisimon, kattaligi 7,5 mm. 

---

29 
1.6. rasm. Sharq bargxo’rining imagosi (A), lichikasi (B) va zararlangan terak 
bargi (S) 
Sharq bargxo’ri O’rta Osiyoda va Qozog’istonning janubiy-sharqiy 
hududlarida tarqalgan. Xitoy va Mongoliyada ham uchraydi. Bu zararkunanda 
terak, tol, eman, olma va bodom o’simliklarini zararlaydi. 
Erta bahorda daraxtlar barg chiqarishi bilan qo’ng’izlar qishlovdan chiqa 
boshlaydi va qo’shimcha oziqlanishga kirishadi [8,9,10,13].
Urg’ochi qo’ng’izlar daraxt barglarining ostki tomoniga to’p-to’p qilib 
tuxum qo’yadi. To’pda tuxumlar soni 25-30 tani tashkil etadi. Tuxumlaridan 12-15 
kundan keyin lichinkalar chiqadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalar barglarda 
teshikchalar kemirib, barglarni chetki qismidan yeya boshlaydi. Yetuk lichinkalar 
daraxt tanasi bo’ylab tuproqqa tushadi va tuproqning 1-3 sm chuqurligida 
ovalsimon beshikchalarda g’umbakka aylanadi. Yosh qo’ng’izlar iyul oyida 
g’umbakdan chiqadi. Qo’ng’izlarning asosiy qismi bahorgacha tuproqda qoladi, 
ayrimlari tuproq yuzasiga chiqib, qo’shimcha oziqlanadi va keyin avgust oylarida 
qishlashga ketadi. Bu qo’ng’izlar daraxtlar po’stlog’ining yoriqlarida, to’kilgan 
barglar ostida qishlaydi. Bir yilda bitta avlod berib rivojlanadi. 

---

30 
Ba’zi yillarda sharq bargxo’ri yoppasiga ko’payib ketadi va daraxtlarning 
barglarini juda kuchli zararlaydi, daraxtlar kuchsizlanib, o’sishdan to’xtab qoladi. 
Bu zararkunandaga qarshi asosan kimyoviy kurash tadbirlari o’tkaziladi.