Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

og‘irlik (massalar) markazi
deyiladi. 
Qattiq jismlarning muvozanati 3 xil bo‘ladi: 
1. Jismga qo‘yilgan kuch olingandan 
so‘ng, jismni muvozanat holatiga 
qaytaruvchi kuch hosil bo‘lsa, 
turg‘un 
muvozanat
deyiladi. 

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 27 - 
- 27 - 
2. Jismga qo‘yilgan kuch olingandan 
so‘ng, jismni muvozanat holatiga 
qaytaruvchi kuch hosil bo‘lmasa, 
noturg‘un (turg‘unmas) muvozanat
deyiladi. 
3. Jismga qo‘yilgan kuch olingandan 
so‘ng, jismni muvozanat holati 
o‘zgarmasa, 
farqsiz (befarq) muvozanat
deyiladi. 
Berilgan jismlarning qaysi birini og‘irlik markazi yerga yaqin 
bo‘lsa, o‘sha jism turg‘unroq bo‘ladi. 
1. Sterjenning massa markazini 
l
masofaga surish uchun 2
l
qismini 
kesib tashlash kerak va aksincha. 
2. Jismlar sistemasining massa markazi: 
O 
l
1 
l
2 
1
F
r
2
F
r
m
1
m
2
0 
X 
Y 
x
1 
x
2 
2
1
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
x
x
x
V
V
x
V
x
V
x
m
m
x
m
x
m
x
r
+
r
r
+
r
=
+
+
=
+
+
=
3. Vaznsiz richakning muvozanat sharti: 
F
1 
F
2 
l
1 
l
2 
m
1 
m
2 
l
1 
l
2 
ï
î
ï
í
ì
+
=
+
=
ï
î
ï
í
ì
+
=
+
=
l
l
l
l
l
l
l
l
2
1
1
2
2
1
2
1
2
1
1
2
2
1
2
1
m
m
m
m
m
m
F
F
F
F
F
F
4. Yerda yotgan m massali bir jinsli hodaning bir uchidan biroz 
ko‘tarish uchun kerak bo‘ladigan kuch: 
2
mg
F
=
5. Ko‘ndalang kesim yuzi bir xil bo‘lgan har xil turdagi jismlar 
tutashgan joyidan tayanch ustiga qo‘yilganda gorizontal holatda 
muvozanatda turish sharti: