Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 31 - 
- 31 - 
40. Suyuqlik oqimining uzluksizlik t
е
nglamasi. 
Bе
rnulli t
е
nglamasi 
1. Ko‘ndalang kesim yuzi turlicha bo‘lgan quvurlardagi 
suyuqliklarning harakati quyidagicha: 
S
1
S
2
2
u
r
1
u
r
S
1
υ
1
=S
2
υ
2
=...=S
n
υ
n
=Q 
2. Vaqt birligida oqib o‘tgan suyuqlik hajmi 
suyuqlik sarfi
deyiladi. 
u
×
=
×
=
=
S
t
S
t
V
Q
l
Suyuqlik sarfi
skalyar kattalik bo‘lib, Q harfi bilan belgilanadi. 
[Q]=1 m
3
/s 
3. Quvurning keng qismida gidrostatik bosim katta, gidrodinamik 
bosim kichik – oqim tezligi ham kichik, tor qismida gidrostatik 
bosim kichik, gidrodinamik bosim katta – oqim tezligi ham katta 
bo‘ladi. 
Gidrodinamik 
bosim: 
2
P
2
ru
=
4. Teshilgan quvurdan oqib chiqayotgan suyuqlik balandligi yoki 
suyuqlik sathidan pastda bo‘lgan teshikdan oqib chiqayotgan 
suyuqlik tezligi va massasi: 
u
h 
m=
ρ
V=
ρSυ
t 
gh
2
St
m
r
=
5. Yuzasi S bo‘lgan teshikdan 
υ
tezlik bilan oqib chiqayotgan 
suyuqlik oqimining quvvati: 
2
S
t
2
t
S
t
2
m
t
A
N
3
2
2
u
r
=
u
u
r
=
u
=
=
6. Bernulli tenglamasi: 
2
u
r
S
1 
S
2 
h
1 
h
2 
1
u
r
const
gh
2
P
gh
2
P
mgh
2
m
V
P
mgh
2
m
V
P
E
E
A
E
E
A
W
W
2
2
2
2
1
2
1
1
2
2
2
2
2
1
2
1
1
1
2
p
2
k
2
1
p
1
k
1
2
um
1
um
=
r
+
ru
+
=
r
+
ru
+
+
u
+
=
+
u
+
+
+
=
+
+
=
7. 
Samalyotning ko‘tarilishi Bernulli
qonuniga asoslangan. 
8. Zarb bilan tepilgan 
to‘pning aylanishi Magnus effekti
deyiladi. 
Qatlamli oqimga 
laminar oqim
deyiladi. 
Uyurmali oqimga 
turbulent oqim
deyiladi. 
Laminar oqimning turbulent oqimga o‘tish paytidagi tezligi 
kritik 
tezlik
deyiladi. 

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 32 - 
- 32 - 
MOLEKULYAR FIZIKA VA TERMODINAMIKA 
41. Molekulyar – kinetik nazariya asoslari 
Modda tuzilishi haqidagi dastlabki tushunchalarni Demokrit (m.a. 
460 – 370 – yil) bayon etgan. 
Moddalarning molekulyar tuzilishi ular orasidagi o‘zaro ta’sir va 
ularning issiqlik harakatini o‘rganuvchi bo‘lim molekulyar – kinetik 
nazariya bo‘limidir. 
Molekulyar – kinetik nazariyaning asosiy holatlari: 
1. Hamma moddalar zarrachalardan (molekula, atom) tuzilgan 
2. Zarrachalar tartibsiz (hautik) harakatda bo‘ladi 
3. Zarrachalar o‘zaro ta’sirlashadi 
Moddalar molekulyar tuzilishga ko‘ra 4 turga ajratiladi: 
1. Qattiq jismlar (aniq hajm va shaklga ega) 
2. Suyuqliklar (aniq hajmga ega, shaklga ega emas) 
3. Gazlar (aniq hajm va shaklga ega emas) 
4. Plazma holati: mln ºC da sodir bo‘ladigan jarayon 
(plazma – o‘ta ionlashgan gaz) 
Suyuqlik yoki gazlarda muallaq suzib yurgan zarrachalarning 
tartibsiz issiqlik harakatiga 
Broun harakati
deyiladi. 
Broun harakatining