Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

Richak qoidasi Arximed
tomonidan aniqlangan. 
O 
l
1 
l
2 
m
1
g 
m
2
g 
m
1
m
2
–M
1
+M
2
=0 
M
1
=M
2
F
1
d
1
=F
2
d
2
Kuchning ta’sir chizig‘idan (qo‘yilgan nuqtasidan) aylanish 
o‘qigacha bo‘lgan masofa 
kuch yelkasi
deyiladi. 
Kuch yelkasi
skalyar kattalik bo‘lib, d va 
l
harfi bilan belgilanadi. 
[d va 
l
]=1 m 
Jismga ta’sir etayotgan kuchni kuch yelkasi ko‘paytmasiga teng 
bo‘lgan kattalik 
kuch (aylantiruvchi) moment
deyiladi. 
d
F
M
×
=
r
r
Kuch (aylantiruvchi) moment
vektor kattalik bo‘lib, M
r
harfi 
bilan belgilanadi. [M]=1 N·m 
Richak soat strelkasi yo‘nalishida harakatlansa kuch momenti 
musbat, aksincha bo‘lsa manfiy bo‘ladi. 
Richakning muvozanatda bo‘lish sharti: 
Kuch momentning geometrik yig‘indisi nolga teng bo‘lsa, jism 
muvozanatda bo‘ladi. 
0
M
...
M
M
n
2
1
=
+
+
+
r
r
r
Richak (balka, sterjen, hoda, taxta, brusok) muvozanatda bo‘lishi 
uchun kuch katta tomonda yelka kichik, kuch kichik tomonda yelka 
katta bo‘lishi shart. 
Jismni faqat ilgarilanma harakatga keltiruvchi kuchlarning ta’sir 
chiziqlari kesishgan nuqtasi