Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti


(s, z),  shovqinli  (sh, j, ch )



Download 6,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/142
Sana14.07.2022
Hajmi6,53 Mb.
#796675
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   142
Bog'liq
Q.shodiyeva. bolalar-nutrini-ostirish

(s, z), 
shovqinli 
(sh, j, ch ), 
s o n o r
(1, r) 
tovu sh lar 
talaffuziga e ’tib o r berishi kerak. Agar to v u sh talaffuzida nuqsoni 
b o ‘lsa, artiku latsiy a a p p a ra ti a 'z o l a r i n i n g h a ra k a tig a , to v u sh
ta la ffu z in i ta k o m il l a s h t ir i s h g a y o r d a m b e r u v c h i m a s h q l a r n i
bajarishi kerak. Buning u c h u n maxsus a d abiy otlardan foydalanishi 
lozim. 
(T .B . Filicheva, L S . Volkova

G .C hirkina, L .M o ‘minova.
„ L o g o p e d iy a “ . T ., , , 0 ‘q itu v c h i“ , 1993; 
Q .Shodiyeva.
„ M a k -
tabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni t o ‘g ‘ri talaffuzga o ‘rgatish“ . 
T., , , 0 ‘q itu v c h i“ , 1994).
T o ‘g ‘ri nafas olish va nafas chiqarish ustida ishlash.
Tarbiyachi 
so’zlashganda t o ‘g ’r¡ nafas olib, uni t o ‘g ‘ri chiqarishi n u tq n in g
jarangdor, o h a n g d o r b o iis h ig a y o rdam b e ra d i. U norm al holdagi 
ovoz va tovu sh n in g hosil boMishini t a 'm in la y d i, n utq nin g b ir 
xilligi va musiqaviyligini saqlaydi, n u tq n in g m azm undorligiga q a - 
rab ovoz kuchi va balandligini o ‘zgartirish im k o n in i beradi. N u t q
jarayonida t o ‘g ‘ri nafas chiqarishda kam chiligi b o klgan tarbiyachi 
doimiy ravishda t o lg ‘ri nafas chiqarishga y o r d a m beruvchi q uyi- 
dagi m ashqlarni bajarib borishi zarur:
1. 
Tarbiyachi o kziga qulay boMgan h o la tn i (turgan ho ld a, 
ch alq ancha yotgan holda, o ‘tirgan h o ld a ) tanlaydi. Bir q o i i n i
qorniga, ikkinchi q o ‘lini esa y o n d a n k o ‘k rak qafasining pastki 
qismiga q o ‘yib, burni orqali c h u q u r nafas oladi (bunda q o rin
yuqoriga k o'tariladi, oldinga chiqadi, k o ‘k rakning pastki qism i 
kengayadi). Bu q o rin va k o'krak qafasiga q o ‘yilgan q o ‘l y o rd a m i- 
da his etiladi — shu v a q tn in g o 'z id a h a v o e rk in, b ir tek is d a
chiqariladi (qorin va k o 'krak qafasining pastki qismi awalgi h o la- 
tiga qaytadi).


2. Burun orqali qisqa havo olib, uni 2 — 3 soniya davom ida 
o 'p k a d a ush la b turib, so 'n g ra o g'iz orqali bir tekisda c h o kzib 
chiqarish.
3. O g ‘izni o c h g a n holda qisqa nafas olish va c h o ‘zib, ashula 
qilib unli to v u s h la rd a n
(a, o, i, u) 
b irontasini talaffuz etish.
4. Bir nafas c h iq a ris h d a bir n e c h ta unli (a->o->u) tovushlarni 
talaffuz etish.
5. Bir n a fa s c hiqarish d a 3 d a n 5 g a c h a sanash (bir, ikki, 
uch...), se k in -a sta lik bilan sanashni 1 0 — 15 tagacha yetkazish. 
Bir nafas c h i q a r i s h d a teskari ( o ‘n t o ‘rt, o ‘n u c h , o ‘n ikki) 
sanash.
6. Bir n a fa s c h iq a rish d a ( a w a l qisqa, so‘ngra c h o 'z ib ) tez 
aytish aytib, b ir j u m l a bilan ikkinchi j u m l a o ‘rtasidagi t o kxtam
vaqtida havoni y u tish (nafas olish):
a) O q c h o y n a k k a o q q o p q o q , k o ‘k c ho yn a k ka k o ‘k qopqoq.
b) C hovli s im d a n , chovgun misdan.
d) Lola arralay d i, Sora allalaydi.
e) G ‘uj c h u m c h u q l a r g ‘u ju m u s tid a c h u g 'u r l a s h ib , g ‘uj 
c h u m c h u q q a g ‘u ju m c h o ‘qilatmaydi.
7. Bir nafas c h iq a ris h d a yonib turgan sham ni puflab o kc h i- 
rish, shoxdagi barglarni, qoqigulni, y u p q a qog‘ozdan qirqilib, 
ipga osilgan k a p a la k shakllarini puflash va hokazolar.
Diksiya ustida ishlash.
Diksiya d eganda — sof, aniq, ravshan 
n utq n i, tov ush talaffuzini tu sh u n a m iz . Yaxshi diksiyani hosil 
qilish u c h u n a rtik u la ts iy a a p p a ra ti a ’z o la r in in g harakatlarini 
takom illashtirish va m ustah kam lash k erak (lablarni sust hara- 
katlanishini, tiln in g k am harakatchanligini va hokazolarni barta- 
r af etish), t o ‘g ‘ri nafas olish va chiqarishga aham iyat berish lo- 
zim. Buning u c h u n pastki j a g \ til, lablar harakatini rivojlan- 
tir u v c h i m a x s u s m a s h q l a r n i b a ja ris h ke ra k . T a r b iy a c h i bu 
m ashqlarni o y n a o ld id a o 'tirib bajaradi.
Pastki j a g ‘ m usku llari harakatini rivojlantirish u c h u n t a r ­
biyachi quyidagi m ashq larn i bajarishi m um k in:
1. Pastki j a g ‘ni tishlar orasidagi oraliq ikki b arm oq kengligida 
b o l g u n c h a e rk in ravishda q o ‘yib yuborish.
2. Bir nafas c h iq a rish d a unli tovushlarni talaffuz etish.
3.
Unli to v u sh la rn i 
(a, o, u, i) 
o voz q o kshib aytish.
4. Bir nafas c h iq a ris h d a bir n e c h ta unli tovushni birgalikda 
c h o kzib talaffuz etish.


5. 
Unli to v ush la rg a b oy b o i g a n m a q o l l a r , tez aytishlar, 
topishm oqlar, s o ‘z o ‘yinlarini aytish.
/. 
Tez aytishlar:
a )Ju v a rin i c h u m c h u q yeb ketdi. Egasi ertaga kelaman deb 
ketdi. Kelmay ketgur k o ‘r c h u m c h u q ju v arin i egasi kelguncha 
vayron qilib ketdi.
b ) T o ‘rt laylak to g ‘g a chiq ib, la k a l a k a l a m o q c h i b o l i b d i .
Lakalakalasa h am lakalakalamoqchi b o ‘libdi.
//. 
S o 'z o'yinlari:
a) O lm axon o lm ani ol, ma!
Olm ani o lm a x o n d a n olma.
b) M e n m a n sizning olmangiz,
Xomligimda olmangiz,
Nortojiga o ‘xshab s o ‘ng 
Voy q o rn im deb qolmangiz.
III. Topishmoqlar:
a) Y u rar tekis e g a td a n ,
Barmoqlari p o ‘latdan,
Yelkasida qopi bor,
Katta tem ir savatdan. 
(Paxta terish m ashinasi)
b) Kelsangiz ham ,
Ketsangiz h a m ,
H a r z a m o n d a q o ‘l berishni,
Y o ‘I berishni,
Qilmas kanda. 
(E shik)
d) Tarvuzim bir oyoqli,
P o ‘sti ran g dor b o ‘yoqli.
K o‘rsatar h a m m a yoqni,
Ham yaqin, h am yiroqni. 
(Globus)
IV. Maqollar:
a) Birlashgan yovni yengar.
b) D o ‘st s o ‘zini tashlam a, tashlab b o s h in g qashlama.
d) A w a l o ‘yla, keyin s o ‘yla.
e) Bir kattan in g so‘ziga kir, bir kichikning.
Yuqoridagi vazifalarni bajarishda pastki j a g ‘ning erkin tarz-
d a pastga tushishini nazo rat qilib turish kerak.

Download 6,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   142




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish