Punktuatsiya

1) teng bog‘lovchilar; 2) teng bog‘lovchi vazifasida 
qo‘llanadigan yuklamalar; 3) bo‘lsa, esa yordamchilari; 4) tenglik ohangi
 
yordamida 
bog‘lanadi. 
Olima S.Solixo‘jayeva nazariy manbalarda qayd etib kelinayotgan bog‘langan qo‘shma gap 
qismlarini biriktiruvchi bu vositalarning «absolyut holat emasligi»ni ko‘rsatadi. Uning fikricha, 
o‘zbek tilida shunday qo‘shma gap ko‘rinishlari ham mavjudki, ular shaklan ergashgan qo‘shma 
gaplarga o‘xshasa-da, aslida bog‘langan qo‘shma gaplardir. Masalan, grammatik formasi 
-b (-ib), 
-sa
affiklari yordamida tuzilgan 
«Ha xu» deguncha oyning oyoqlari kelib, to‘y kunlari 
yaqinlashdi», «Birov konfet bersa, birov pechen’e beradi
» gaplari bog‘langan qo‘shma gaplar 
hisoblanadi.
21
Shunisi xarakterliki, bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lovchi vositalar, ular qanday til 
birligidan tashkil topishidan qat’iy nazar, qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga turli 
mazmuniy munosabatlarni ham shakllantiradi. G‘.Abdurahmonov bog‘langan qo‘shma gaplarni 
qismlari orasida shakllangan mazmuniy munosabatlar asosida quyidagi 5 turga ajratadi: 
a) 
qiyoslash munosabati; b) payt munosabati; v) ayiruv munosabati; g) sabab va natija 
munosabati; d) izohlash munosabati.
22
 
M.Asqarova ham bog‘langan qo‘shma gaplarda 
sabab, payt, chog‘ishtirish, zidlik, ayiruv 
va inkor
 
munosabatlarining shakllanishini ko‘rsatadi. Olima bog‘langan qo‘shma gap qismlarini 
biriktiruvchi vositalar asosida uning quyidagi turlarini ajratadi:
20
Bog‘langan qo‘shma gaplar haqida qarang. G‘ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. - 
Toshkent: О‘qituvchi, 1987. - B. 163-170; Abdurahmonov G‘. О‘zbek tili grammatikasi. - Toshkent: О‘qituvchi, 
1996; - B.163 -185; Solixo‘jayeva S. Bog‘langan qo‘shma gaplar // Nurmonov A., va boshqalar. О‘zbek tilining 
mazmuniy sintaksisi. - Toshkent: Fan, 1992. - B.120- 210. 
21
Solixo‘jayeva S. Bog‘langan qo‘shma gaplar // Nurmonov A., va boshqalar. О‘zbek tilining mazmuniy 
sintaksisi. - Toshkent: Fan, 1992. –B.128 – 129. 
22
Abdurahmonov G‘. Qo‘shma gap sintaksisi asoslari. - Toshkent: О‘zFA. 1958. -B.24- 78; Shu muallif. 
О‘zbek tili grammatikasi. - Toshkent: О‘qituvchi, 1996. – B.164. 

---

42 
a) biriktiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar;
b) zidlov bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar;
v) ayiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar;
g) inkor bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar. 
23