Punktuatsiya

Nazorat savollari: 
 
1.
Qaysi tilshunos olimlarning qo‘shma gap tadqiqiga oid ilmiy ishlarini bilasiz? 
2.
О‘zbek tilshunosligida qo‘shma gaplar qaysi jihatdan o‘rganilgan?
3.
Qo‘shma gaplar sodda gaplardan qanday belgilari asosida farqlanadi? 
4.
Qaysi grammatik vositalar qo‘shma gap qismlarini bog‘lashga xizmat qiladi?
5.
Qanday holatlarda qo‘shma gaplarda shakl va mazmun muvofiqligi buziladi?
6.
О‘zbek tilshunosligida qo‘shma gaplar qanday belgilari asosida tasniflanadi?
7.
An’anaviy sintaksisda qo‘shma gaplar qismlari miqdoriga ko‘ra qanday turlarga bo‘lib 
o‘rganildi? 
8.
Ikki komponentli qo‘shma gaplar qanday turlarga ajratildi? 
9.
Bog‘langan qo‘shma gaplar qanday sintaktik tuzilishga ega? 
10.
Ergashgan qo‘shma gaplar bog‘langan qo‘shma gaplardan qanday belgilari asosida 
farqlanadi? 
11.
Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar qanday tuziladi? 
18
G‘ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. - Toshkent: О‘qituvchi, 1987. - B. 161; 
Abdurahmonov G‘. О‘zbek tili grammatikasi. - Toshkent: О‘qituvchi. 1996; - B.185; Mahmudov N. Ergash gapli 
qo‘shma gap // Nurmonov A., va boshqalar. О‘zbek tilining mazmuniy sintaksisi. - Toshkent: Fan, 1992. - B.210. 
19
Abdurahmonov G‘. О‘zbek tili grammatikasi. - Toshkent: О‘qituvchi, 1996. - B.132. 

---

41 
Mavzu: Bog‘langan qo‘shma gaplar 
 
REJA: 
 
1. Bog‘langan qo‘shma gaplarning formal -sintaktik talqini. 
2. Bog‘langan qo‘shma gaplarning turlari:
a) biriktiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar; 
b) zidlov bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar; 
v) ayiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar; 
g) inkor bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar; 
3. Bog‘langan qo‘shma gaplarda shakl va mazmun munosabati.
4. Xulosa. 
An’anaviy sintaktik nazariyalarda bog‘langan qo‘shma gaplar mavqei jihatdan teng huquqli 
bo‘lgan sodda gaplarning tenglanish munosabati asosida mazmun va grammatik jihatdan o‘zaro 
birikuvidan tashkil topgan gaplar sifatida talqin etiladi.
20
Quyida bog‘langan qo‘shma gaplarning 
formal hamda semantik-sintaktik tadqiqi natijalari xususida fikr yuritamiz.
Bog‘langan qo‘shma gaplarni tashkil etuvchi teng huquqli qismlar shaklan mustaqil, 
mazmunan o‘zaro bog‘langan, ba’zan mantiqan biri-ikkinchisiga tobe gaplardan tashkil topadi. 
Bunday aloqa-bog‘liqlik qo‘shma gap qismlarining tuzilishida, kesimlarining mazmunan va 
grammatik munosabatida yoki umumiy gap bo‘laklarining mavjud bo‘lishida ko‘rinadi. 
Anglashiladiki, bunday turdagi qo‘shma gaplarning qismlari mantiqan bir-birini taqozo qilsa-da, 
grammatik jihatdan tobe bo‘lmaydi.
Bog‘langan qo‘shma gaplardagi birinchi komponent birmuncha mustaqillik xususiyatiga ega 
bo‘lsa, ikkinchi komponent birinchi gapga bog‘liq holda tuziladi. Bu qismlar birgalikda yaxlit
sintaktik qurilmani, ya’ni qo‘shma gapni hosil qiladi. 
Bog‘langan qo‘shma gaplar qismlari: