2-bob Koreys tilining xususiyatlari

2-bob Koreys tilining xususiyatlari

Koreys tilining xususiyatlari haqida qismlarga bo'lingan holda gaplashdik. Bu yerda koreys tilining tarkibiy xususiyatlari batafsil ko'rib chiqiladi.

2.1 Morfologik xususiyatlar davlat til qo'shimchalar (yoki aglutinativ) hisoblanadi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, so'z hosila qo'shimchasini qo'shish yoki ildizga tugatish (ildiz, ildiz) bilan hosil bo'ladi. Masalan:

- 깨1뜨리2 시3었4겠5더6군7요8.

1- “깨” ildiz bo’lsa 2- “뜨리” affiks kuch berish degan ma’noni beradi. 1 “깨” shishani sindirmadegan gap bilan o’xshash ildiz bo’lsa teng negizlidir. Shishani sindirma degan gapdagi 깨지 마라 bilan birga ishlatilsa 깨 ga 뜨리 qo’shilsa negizi bir xil bo’ladi. 3 “시” hurmat shakl yasaydi 4 “었” 5 “겠” 6 “더” hamma vaqt zamonni ko’rsatadi 7 “군” yoshi katta odamga gapirilayotganligini anglatadi 8 “요” hayratning ma'nosini ko'rsatadigan tugatish sifatida jumlaning oxiri deb ataladib yana bir bor hurmat shakl gap ekanligni ko’rsatadi. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, 갔어; 갔어요, 갔지;갔지요, 갔는데: 갔는데요 lar bilan o’xshash.

"쓰우개"(yozish)ning negizi "쓰"da ishlatilishining ma'nosini korsatadigan qoshimcha '-I우-'va oxirgi qoshimcha '-개' tartib bilan kelib yasalgandir.'쓰' "bosh kiyimni kiymoq"deb qollanganida negiz '쓰' bolsa '-I우-' "joy qoldirmoq,allalamoq"da korish mumkin.'개'ni "qoplama,yotqiziq..."va o'xshash so'zlarda foydalangan va birlashgan qo'shimchadir."Qo'shimcha qilmoq" va o'xshash so'z qo'shimchasi '덧-'이 asosi '붙-'ning oldida qoshilgan maxsus '붙-'ga '덧-'이 ni birlashtirib '덧붙'(qoshimcha qilmoq)bolib,'덧붙고'(qoshimcha qilib),덧붙는다(qoshimcha qilganda)bilan birga yoziladida,u yerda yana '옷걸이'(ilgich) boshqa sozlarda ko'rsa boladigan qoshimcha '-이' qoshiladi.Tepadagi ko'zdan kechirilgan usul bilan birga ona tilida negizni o'zi (o'rtasi)orqali u yerda ma'noni ko'proq yoki gap bo'lagini o'zgartiradigan qo'shimcha yoki oxirgi tartibda ko'pchilik qo'shimcha qilinganligi uchun so'z hosil bo'lgan qo'shimcha xarakterli bog'langan so'zdir.

Qòshimchalar orasida ba'zilari òzak oldida qòshiladiganlari ham bor lekin, qòshimcha ma'no beradigan qòshimchalar orasida ayrimlari òshanday, kòpchiligi sòzdan keyin qòshilib sòz oxiridagi qòshimcha albatta sòz oxiriga qòshiladi.

Ayni paytda xitoy tilidek òzagi tegishlicha bòladigan birlikdagi sòzlardan iborat sòzni yakka sòz deyilib, ingliz yoki nemis tilidek sòzning sinishi ichki òzgarishi bilan belgilanadigan sòzni sinish sòz deb ataladi. Ya'ni inglizcha take [teik] sòzining òtgan zamon shakli took [tuk] da qaysi qismi òtgan zamonni ifodalaydigan qòshimcha ekanligini analiz qilib chiqish qiyin bòlib, child ning kòplik shakli children da qaysi qismi asos qaysi qismi kòplik qòshimchasi ekanligini ajratish qiyin. Qòshimcha bilan xarakteri juda farqlidir.

Albatta ona tilida ham bunday aniq tahlil murakkab misollar yo’q deya olmaymiz. “Nai chib, noe chek”, “Ne chib, ne chek” bo’lib qisqarishi mumkin, “Nae” yoki “noe” bular har biri “ne” bo’lganidek har ikkisida egalik qo’shimchalarini tahlil qilish mushkul. “Ne” so’zi “Na, no” ga unli harf “i” qo’shilib hosil bo’lgan so’zdir. Xitoyda unli bilan tugagan nomlanish so’z turkumlari quyidagi qo’shimcha orqali “i” deb yoziladi. Shuningdek, “e” qo’shimchasi Xitoy tilida qo’sh unlilar sanalib, bular “ne”, “na, no” bilan “i” larga ajralishi kuzatiladi. Ammo keyinggi qo’sh unlilar bo’lgan “e” oddiy unlilarga o’zgarib “i” unlisi yuqoridagi harfga yopishib qolganligi sababli ajratish murakkab. Shunga o’xshash bir qator misollar mavjud bo’lib, yuqorida ko’rgan qo’shimchalar tarkibi yetishmasligi deb aytolmaymiz. “ne”ga o’xshashi ham aslida qo’shimcha orqali yaratilgan bo’lib, flektiv va ildiz tomondan tuzilishi har xildir.