Pedagogika va psixologiya fakulteti

Bilish tizimiga aloqador bolgan keyingi tahminlar.
YUqorida keltirilgan uchta asosiy meta nazariyalarga qoshimcha sifatida kognitiv psixologlar booqa aniq bolgan bir qator fikrlarni ham qoshim otadilar. Bular tarli xil tadqiqot jabhalarida qollanilish mumkin. Bu tahminlar meta nazariy emas, bunda gumon holatlari bolishi mumkin emas. Bularning barchasi empirik isbotlar orqali qabul qilingan jihatlar bolishi mumkin. Bu koplab tadqiqotlar asosida tahlil qilingan holatlar bolib biroq ilmiy tadqiqot ishlar natijasi sifatida idrok qilinmaydi. boshqacha fikrga kora bu tahminlar amaliy bilimlarni tadqiq qilish holatlarida korinadi.
Birinchi tahminlardan biri bu malumotlarni tahlil qilish kop vaqtni talab qilishidir. SHuning uchun ham kognitiv psixologlar oz tadqiqotlarida reaksiya vaqtini ishlatishadi. Foydalanilgan vaqt reaksiyalari asosida malum bir vazifani bajarish holatlari tahlil qilinadi. Ular malum bir vaqt oraligida vazifani yakunlashlari zarur boladi. SHu orqali sinaluvchilarning bilish jarayonlariga xulosa qilinadi. Masalan, SHepxerd va Metsler (1971) sinaluvchilarga xarf yoki sonlarni korsatishdi, ular normal shaklda bolib, yoki oynali aks holatlari korinishida bolgan. Sinaluvchilarning vazifalari ularni togri yoki notogri shaklda vazmfani echish talab qilinadi. Elementlar sinaluvchilarga korsatilganda makonda aylana boshlagan (yani elementlar har doim ham togri vertikal holatda bolmagan). Umumiy xulosa shundan iboratki sinaluvchilar qanchali notogri shaklda idrok qilsalar ularning vazifalarni echishlari qiyinlashgan. Olingan natijalarning umumiy tahlil sinaluvchilar masalalarni echish uchun hayoliy tarzda detallarni aylantirganlar, detallar qanchalik boshqacha bolsa sinaluvchilarning masalalarni echishi shunchalik uzoq bolganini kuzatishimiz mumkin.
Oxirgi tahminlar shuni korsatadiki, qisqamuddatli va uzoqmuddatli xotira tizimida funksional va asosiy farqlar mavjudligi aniqlanadi. Bu tahminlar turli xil uzoq muddatli va qisqa muddatli xotira (masalan, Atkinson & Shiffrin, 1968) zamonaviy xotira moddelllari (Baddeley & Hitch, 1974) protsessual holatlarini oz ichiga oladi, bu holatlar xotira jabhalarini saqlaydi. Bu tahminlar turli xil soxada turli xil tadqiqotlarda kogniv psixologiya sohalarida oz aksini topgan.