Pedagogika va psixologiya fakulteti

Maruza-4 s.
5 — mavzu: Psixologik tadqiqotlar nazariy metodlar
Reja

1. 
   Kognitiv psixologiyada ajratilgan uch meta nazariy holatlar
   

2.Tashkillashtirilgan bilimlar.
3. Insonlar faol informaion poyessor sifatidv
Inson ongi malum bir tizimlarni va bilimlar boshqaruvini oz ichiga oladi (Anderson, 1985), bu jarayonlarda insonlarning xissiyotlari, voqealarga etiborli, organish holatlari muammolarni xal qilishga harakat qiladi. (Payne & Wenger, 1998). Aqlni tadqiq qilishda 1920 yillardan 1950 yillargacha yuqori orin tutgan, bunda bixevioristik yonalish asosiy orin tutgan, hozirgi kunda bu psixologiya fanining asosiy yonalishlaridan biri xisoblanadi. Hozirgi kunda psixologlar insonning rivojlanish holatlar, ijtimoiy psixologiya, talim psixologiyasi, klinik psixologiya, tashkiliy psixologiya va boshqa sohalar bilan bogliq bolgan aqliy jarayonlarni qadrlashadi.
Ongning tabiati haqidagi tasavvurlar fundamental muammolardan biri hisoblanadi, bu holatlar bilish jarayonlari bilan bevosita bogliqdir. Bilish va jarayonlar anglash asosida yotadi ular hammaga malumdir bunda ularni organish turli xil holatlar asosida anglanadi. Ongli jarayonlar markazida ajratilmas korinishlar yotadi, bu korinishlarni organish uchun ongli tadqiqotchilar aqlli tadqiqot metodlarini ishlatishlari kerak. Hozirgi kunda bilish jarayonlarini organgan olimlarni qanday qabul qilamiz bu “instrumentlar jamlanmasi” hisoblanadi. Oxirgi yillarda inson aqliy holatlari asosida jarayonlarni anglash holati amalga oshirildi.
Bu bolimning asosiy qismi quyidagicha tashkil qilingan. Birinchi bolimda eognitiv psixologlar tomonidan ajratilgan bir qator muhim bolgan holatlarni tahlil qilamiz. Bu holatlar bilan tanishish muhimdir, chunki bu bilimlarsiz ilmiy adabiyotlarda tavsiya qilinadigan malumotlar
Aralashib ketgandek va tushunish qiyin bolgan jihatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Ikkinchi bolimda kognitiv tadqiqotchilarning umumiy tamoyillari organiladi. Bu goyalarni va mantiqni organganimizdan song biz xulq-atvor metodlarini bir qator korinishlarini keltirib otamiz. Tortinchi bolimda bir qator nevrologiya sohasidagi tadqiqot metodlarni umumlashtiramiz, bular bizning bilish jarayonlarimizga oz hissasini qoshganini unutmasligimiz zarur.
Kognitiv psixologiyada ajratilgan uch meta nazariy holatlar
Kognitiv psixologiyada insonning psixik jarayonlarini nazariyalar asosida yondoshuvlarga ajratiladi. Ular uchta asosiy holatlarga ajratadi, bular esa kognitiv boshqalardan solishtirish va umumlashtirish jihatlarini beradi (masalan bixevioristik). Bu uchta holatlar umumlashtirilgan xarakterga egaki, ular xech bir nazariyada aytib otilmagan. (Lachman, Lachman, & Butterfield, 1979; Payne & Wenger, 1998), kognitiv psixologlar tomonidan validlik sifatida har doim ham qabul qilinmagan. Bu statusga ega bolganlar meta nazariy holatlarni yoki jihatlarni har qanday individual nazariya chegarasidan chiqadi degan fikrlarni keltirib otishadi.
Birinchi nazariy holatlar shundan iboratki, insonlar va boshqa hayvonlartashkillashtirilgan va tizimlashtirilgan holatlarda malumotlarni saqlashadi. Ikkinchi tahminpsixik jarayonlar malum bir vaqtda malumotlarni qollay oladilar, bunda xotirada saqlangan va atrof muhitdan idrok qilingan malumotlar, bizni oylashga va aql bilan ish yuritishga undaydi. Uchinchi meta nazariyabu psixik jarayonlarni tashkillashtirilgantizimi hisoblanab, psixik jarayonlarning asosida tafakkur va aqliy xulq-atvor shakllari yotadi bu ilmiy tadqiqot obekti bolib hisoblanadi. YUqoridagi ikkita fikrni chuqurroq tahlil qilishga urinib koramiz. Uchinchi tahmin usullar orqali isbotlangan bolib buni biz keyingi bolimlarda tahlil qilamiz.