Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

в
ундош
товуш талаф ф узи д а; энг кучли бирлаш иш
с
товуш талаф ф узи- 
д а кузатилади.
М, н
бурун товушларининг нормал талаф ф узида ҳаво оқими: 
бурун бўшлиғида эркин ҳаракатда бўлади.
Танглай-ҳалқум бирлашиш функциясининг бузилиш харак- 
терига кўра ринолалия турли ш аклларга аж ратилади .
Спиқ ринолалия. Епиқ ринолалия нутқ товушларини талаф - 
фуз қилиш вақтида физиологик бурун резонансининг пасай и ш а 
натиж асида ю зага келади. 
М, н
бурун товуш лари талаф ф узи д а 
энг кучли резонанс бўлади. Бу товуш ларнинг нормал талаф ф у- 
зида бурун-ҳалқум йўли очиқ бўлади ва ҳаво оқими тўғри бу- 
рун бўшлиғига ўтади. А гарда бурун товуш лар талаф ф узи да 
бурун резонанси бўлмаса, унда бурун товуш лари^б, д товуш - 
ларига ўхш аб тал аф ф у з этилади.
Ринолалиянинг ёпиқ шаклининг келиб чиқиш сабаби — бурун 
бўшлиғидаги органик ўзгариш лар ёкн танглай ҳалқум бир- 
лашишининг функционал бузилишидир.
М. Зеем ан ёпиқ ринолалиянинг (ринофония) икки турини- 
аж ратади; олдинги ёпиқ ринолалия — бунда бурун бўшлиғида- 
ўтказувчанлик функцияси бўлмайди 
ва 
орқа ёпиқ рино- 
лалия — бунда бурун-ҳалқум бўш лиғида ўтказувчанлик ка- 
маяди.
Олдинги ёпиқ ринолалиянинг
сабаб и — бурун ш иллиқ пар- 
дасида сурункали гипертрофиянинг, бурун бўшлиғида полип- 
ларнинг бўлиши, бурун деворининг қийшиқлиги ва бурун бўш- 
лиғида ўсмаларнинг бўлишидир.

---

Орқа ёпиқ ринолалия
— б о л ал ар д а аденоидларнинг кўпайиб 
жетиши, бурун-ҳалқумда полипларнинг, фиброма ва ўсм алар- 
.нидг пайдо бўлиш ида кузатилади.
Ф у н к ц и о н а л ё п и қ р и н о л а л и я б олалард а кўп уч- 
;раб~туради, лекин уни доимо тўғри аниқлаш қийин. Чунки у 
бурун бўшлиғининг яхши ўтказувчанлигида ва бурундан наф ас 
юлиш бузилмаган ҳолларда кузатилади. Бунда бурун тембри 
в а унли товуш лар талаф ф узи қўпол бузилган бўлади.
О р г а н и к
ё п и қ
р и н о л а л и я н и н г
Сабаби — бурун 
бўшлиғида ўтказувчанликнинг бузилишидир. Бунда бурундан 
тўғри наф ас олиш йўлга қўйилса, яъни 
бурун бўш лиғидаги 
ўтказувчанлик яхш иланса ҳамма камчилик йўқолади.
Ёпиқ ринолалияда олиб бориладиган логопедик ишнинг са- 
марадорлиги бурун-ҳалқум ҳолатига, унинг функциясига ва 
.боланинг ёш нга боғлиқ.
Логопедик машғулотнинг бошланғич даврида наф ас машқ- 
ларини олиб бориш тавсия этилади. Бундан м ақсад оғиз ва бу- 
рундан наф ас олиш ва нафас чиқаришни дифференциация 
қилишдир. Б у м аш қлар аввал пуфлаш дан бошланиб, кейин бу- 
рундан қисқа ва чуқур наф ас чиқариш билан алмаш тирилади. 
Шу билан биргаликда юмшоқ танглай ва ҳалқумнинг орқа де- 
вор м ускуллари ҳаракатини активлаш тирилади. Кейинги давр- 
да оғиз ва бурундан наф ас чиқаришни мувофиқлаш тириш
устида иш олиб борилади. Бу м аш қлар 
м, н
бурун товуш лари- 
нинг талаф ф узини тўғри йўлга 
қўйиш ва м устаҳкам лаш га 
имкон яратади. Якунловчи д авр д а унли товуш ларнинг ж аран г- 
дорлиги ва бурун товуш ларига қарам а-қарш и қўйилган товуш- 
лар