Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
13 
ayniqsa, kompyuter o‘yinlariga tobe bo‘lib qolish holatlari ko‘plab 
uchrayotganligi haqida bahs-munozaralar avj olmoqda.
Kompyuter o‘yinlariga tobelik, ayniqsa, o‘smir va o‘spirinlarda ko‘proq 
kuzatilib, vaqt o‘tgan sari tobe xulq-atvor shakliga o‘tib boradi. Tobelik 
xulqining maqsadi oddiy hayot, zerikish, yolg‘izlik, maktab va oiladagi 
muammolar, hayot qiyinchiliklaridan qochishdir.
Kompyuter o‘yinlariga tobe bo‘lib qolgan o‘smir o‘z muammolaridan 
qochish, ularni unutish maqsadida asosiy vaqtini kompyuter o‘yinlariga sarf qila 
boshlaydi. Barcha tobelik vositalari kabi, kompyuter o‘yinlari ham, avvaliga 
ijobiy hissiyotlarni paydo qiladi (g‘oliblik hissi, xursandchilik, baxtiyorlik, rohat, 
ruhiy va jismoniy yengillik) va salbiy hissiyotlarni (xavotir, xafalik, aybdorlik 
hissi, o‘zini yolg‘iz his etish, ojizlik, qo‘rquv) bartaraf etayotgandek taassurot 
uyg‘otadi. 
O‘smirlar kompyuter o‘yinlariga tobe bo‘lishi jarayonida o‘yin qahramoni 
va undagi virtual olam, o‘smirning real hayotdagi qondirilmagan ehtiyojini 
qondirishga imkon berayotgandek tuyuladi. Virtual olam qahramoni juda ham 
kuchli, ko‘plab dushmanlarni shafqatsizlarcha yo‘q qilib, g‘alaba qozonadi. 
Ayniqsa, katta formatdagi o‘yinlar bolaning barcha sezgi organlarini qamrab 
oladi (ko‘ziga maxsus ko‘zoynak, quloqqa taqadigan moslama, maxsus 
qo‘lqoplar). O‘yin o‘ynash jarayonida bola ham jismonan, ham ruhan butunlay 
virtual olamga singib ketadi. O‘yin qahramoni qilayotgan xatti-harakatlarni 
xuddi o‘zi bajarayotgandek, u aytgan so‘zlarni go‘yo o‘zi aytayotgandek bo‘ladi. 
Bola o‘zini o‘yin qahramoni o‘rnida ko‘ra boshlaydi, unda hayotdagi 
muammolarni shunday zo‘ravonlik, shafqatsizlik bilan hal etish mumkin, degan 
fikr paydo bo‘la boshlaydi. 
Tajovuzkorlik, qotillik, urush sahnalari ko‘plab aks ettirilgan o‘yinlar 
o‘smirning nozik asab tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu yoshda o‘smirlar 
taqlid qilish hamda barcha yangi narsalarni sinab ko‘rishga moyil bo‘lganliklari 
sababli, o‘yindagi tajovuzkorlik xatti-harakatlarini real hayotga ko‘chira 
boshlaydilar. Tengdoshlari bilan urishish, mushtlashish va ularning buyumlariga 
ziyon yetkazish namoyon bo‘la boshlaydi.
Ular kompyuter o‘yinlarini o‘ynagan sari “o‘z real hayoti” va “o‘z virtual 
hayoti” orasidagi farqni ajrata olmay qoladilar, buning natijasida real hayotdan 
uzoqlashib, kompyuter o‘yinlariga intilish yanada kuchayadi. Bolani o‘qish, 
do‘stlar davrasi, oila a’zolari, vazifalari va boshqa narsalar qiziqtirmay qo‘yadi.
O‘smirni kompyuter o‘yinlarining quyidagi jihatlari jalb qiladi: 

---