Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

Бэрон Р., Ричардсон Д.  Агрессия. – Санкт-Петербург: Питер, 2001. – Б. 27. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
21 
bo‘ladi. Miya bosh qobig‘i inson atrofida bo‘layotgan va maxsus tarzda unga 
qaratilgan minglab axborotlarni sinchiklab o‘rganishga yo‘naltirilgan. Miya 
mazkur axborotlarni tartiblashtiradi. Shu qatorda miya insonning his-tuyg‘ulari 
qatorida g‘azab, jahl, qahr hislarini ham bir maromda ushlab turishga harakat 
qiladi.
Shu bois, agressiya holatida, eng avvalo, tinchlanish talab etiladi. 
Pedagogik ziddiyat ishtirokchilari o‘z g‘azab, jahl va qahrlarini yengib o‘tishga 
o‘rganishlari darkor. O‘zini jilovlay olish pedagogik ziddiyatlarning qat’iy talabi 
sanaladi. O‘qituvchilar o‘zlarini va o‘quvchilarni g‘azab, jahl va qahrdan 
poklashga o‘rgatishi taqozo etiladi. 
Pedagogik ziddiyatlardagi agressiyani yengish bo‘yicha uch umumiy usul 
taklif etiladi. Ular: passiv usul, faol usul va mantiqiy usul.
Passiv usul o‘z kayfiyati, hissiyotlari, o‘zini qiynagan masalalar borasida 
birovga dardini aytish, o‘rtoqlashish, suhbat qilishda namoyon bo‘ladi. O‘z 
hissiyotlariga erk bermay, ularning chiqib ketishiga imkon yaratish qalbdagi 
agressiv vaziyat kuchayishining oldini oladi. Bu borada ayollar yig‘lab 
olganlaridan so‘ng ancha yengillik his qiladilar. 
Faol usulning barcha turlari faol harakatlar olib borish asosiga qurilgan. 
Adrenalin inson kayfiyatidagi tanglik holatining tibbiy asosi bo‘lgan jismoniy 
mashqlar, harakatlar, mehnat jarayonida pasayadi. Buning oqibatida inson 
kayfiyatida xushnudlik holati vujudga keladi. 
Mantiqiy usul ratsional, intellektual odamlarning usuli bo‘lib, bu usul juda 
katta qalb va aqliy mehnatni talab etadi. O‘z hissiyotlarini boshqara olish 
qobiliyatini egallagan odamgina mazkur usulni qo‘llay oladi. Bunday odamlar 
masalaning mohiyatiga urg‘u beradi. Uning mohiyatini tushunish esa 
muammoning yechimiga olib keladi. Muammoni tushunish asosida uni yechish 
yo‘llari ochiladi. Shu bois, bunday odamlar har vaqt o‘zlarini agressiyadan ozod 
qilish xususiyatiga ega bo‘ladi. Bu jarayon inson ichki hissiyotlari borasida olib 
borilgan analitik tahlilga o‘xshaydi
1
. 
Jamoadagi ziddiyatlar jarayonidagi agressiyada o‘qituvchidan quyidagi 
amallarni bajarish talab etiladi: 
1. O‘z fikrida turib olmaslik va jahlga qarshi jahl bilan javob qaytarmaslik. 
Opponentning jahli juda qattiq va tezkor bo‘lsa, bu tomonlar to‘qnashuviga olib 
kelishi muqarrarligini anglash. 
1
Тўйчиева Г.У. Ёшлар ва конфликтлар: конфликтлар ечимига ўрганиш. – Тошкент, 2008. 
– Б. 77. 

---