Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
18 
tengdoshlari va kattalar bilan munosabatlari taranglashadi, ularni odatda
o‘qituvchilari “tarbiyasi og‘ir”, – deb ta’riflaydi. 
2. Tarbiyasi, kamol topishida xatoliklarga yo‘l qo‘yilgan – infantil, o‘ta 
erka yoki injiq qilib tarbiyalangan bolalarda fanlarni o‘zlashtirishda bilimlar 
bilan tizimli shug‘ullanish uchun iroda yetishmaydi. Hissiy qo‘zg‘alish va 
tormozlanish kamchiliklari ham bilimlarni egallash va sinf jamoasiga kirishib 
ketishga to‘sqinlik qiladi. 
3. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar ham darslar va berilayotgan 
bilimlarni o‘zlashtirish qiyinlashgani va murakkablashib borishi natijasida 
bilimlarning mazmuni va ma’nosini egallashga qiynaladilar, bu holat ularda 
asabiylikka, janjalkashlikka moyillikni kuchaytiradi. Chunki dars ular uchun 
mashaqqatli ish bo‘lib qoladi.
4. Iqtidorli o‘quvchilar ma’lum fan dasturida belgilangan bilimlarni tez 
o‘zlashtirib olishlari oqibatida dars davomida berilayotgan bilimlar darajasidan 
qoniqmaydi. Bu holat o‘quvchining zerikishiga, ko‘pincha sinfdan ajralib 
qolishiga hamda o‘qituvchi bilan kelisha olmasligiga olib keladi. Natijada ular 
o‘quv jarayonida turli ziddiyatlar kelib chiqishiga sababchi bo‘ladi.
5. Bolalarning boshqalarga taqlid qilishi natijasida yuzaga keladigan 
ziddiyatlar o‘smirlik davrida “kattalik hissi”ni tuyish, o‘z-o‘zini tan oldirishga 
intilish natijasida o‘zidan kattalar, kino aktyorlari, asar qahramonlari va boshqa 
ular uchun sevimli qahramonlarga taqlid qilishda yuzaga keladi. Ular sinfdagi 
tartib-intizomni buzadi, axloq normalariga rioya qilishni istamaydi. 
Pedagogik jarayonda shunday holatlar ham bo‘ladiki, ularning asosiy 
sababchisi o‘qituvchi bo‘lib qoladi. 
Quyidagi hollarda ziddiyatning sababchisi o‘qituvchi bo‘ladi: 
1) o‘qituvchi-o‘quvchi munosabatlarida o‘qituvchining bir tomonlama – 
avtoritar muloqot shaklini qo‘llashi, ya’ni doimo baqirish, boshqalar fikrini 
eshitmaslik;
2) o‘qituvchining ayrim o‘quvchilarni ajratib, ularga yaxshi munosabatda 
bo‘lishi, o‘qituvchining sevimli o‘quvchilari borligi; 
3) o‘qituvchining mayda gapligi, o‘quvchilarni arzimagan narsa uchun 
ham jazolashi; 
4) o‘qituvchining dars va darsdan tashqari vaqtlarda ham o‘quvchilarga 
mustaqillik bermasligi, hamma narsa o‘zi aytganidek bo‘lishini talab qilishi; 
5) o‘qituvchining “gunohkorlar” aybini hammaning oldida aytib, 
tengdoshlari oldida obro‘sini tushirishi; 

---