Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я р. М. Махмудов, Б. Н. Сирлиев

 
Педагогик жараённинг мазмуни ва тузилиши 
Педагогик 
кадрларга 
(таълим 
олувчиларга) 
қўйиладиган 
талаблар
Ўқув юртларининг 
битирувчи 
ва 
абитуриентларига 
қўйиладиган 
талаблар 
Педагогик 
жараѐн 
субъекти: 
ўқитувчи, 
жамоа 
раҳбари 
Педагогик жараѐн 
объекти ва суб-
ъекти; тингловчи, 
жамоа 
(ўқув 
жамоаси) 
Педагогик 
жараѐннинг 
мазмуни-процедир 
компонентлари: 
мақсади; 
мазмуни; 
тамойиллари: 
шакллари; 
усуллари: 
услублари; 
воситалари; 
текшириш: (назорат) 
ва натижаларни баҳолаш 

---

15 
Педагогик жараёнга таъсир этувчи омил ва 
шароитлар 
Ўқув-материал билан таъминлаш (ЎТВ, ЭҲМ ва бошқалар) 
Махсус хоналар, лабораториялар, полигонлар, спорт базалари, дам 
олиш зоналари ва бошқа объектларни жиҳозлар билан таъминлаш; 
Педагогик жараѐндан ўтадиган шароитлар ва уни ўраб турувчи муҳит. 
3. Педагогик психологиянинг Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини 
ҳаётга татбиқ этишдаги аҳамияти 
Мамлакатимизда мустақил ҳуқуқий демократик давлат, эркин 
фуқаролик жамияти қуриш йўлидаги улкан ишлар инсон моҳиятини янгидан 
кашф қилишга, унинг ўзлигини англаш йўлидаги имкониятларини рўѐбга 
чиқаришга ва маънавий баркамол, интеллектуал, ақлий-амалий жиҳатдан етук 
кадрлар тайѐрлаш учун шарт-шароитлар яратишга қаратилган. Ўзбекистонда 
маънавий-маърифий ишларни такомиллаштириш, мамлакат ижтимоий-сиѐсий 
ҳаѐтини эркинлаштириш борасида фаол ҳаракатнинг бошланганлиги, 
Президентимизнинг ҳар бир нутқи, асарларида болалар, ѐшлар муаммоларига 
алоҳида ўрин берилиши мустақил Ўзбекистонда баркамол фуқаро шахсини 
шакллантириш, шахс тузилмасида маънавий компонентларнинг ўрни қанчалик 
катта аҳамиятга эга эканлигини исботлайди. Зеро, бозор муносабатларига 
ўтишда содир бўлиши мумкин бўлган маънавий таназзулнинг олдини олиш, 
юзага келиши эҳтимоли бўлган бўшлиқнинг ўрнини соғлом ғоялар, илмий 
асосланган билимлар, тушунчалар ва дунѐқараш билан тўлдириш ҳар 
томонлама етук инсон шахсини шакллантиришдаги муҳим вазифадир. 
Республикамиз Президенти И.А.Каримов миллий истиқлол мафкурасини 
шакллантириш ишининг ҳаѐтий зарурияти ва долзарблиги ҳақида сўз юритар 
экан 

инсон шахсини, унинг юксак маънавий фазилатларини камол топтириш, 
миллий истиқлол мафкурасини шакллантириш, ѐш авлодни бой маданий 
меросимиз ҳамда тарихий қадриятларимизга ҳурмат-эътибор, мустақил 
Ватанимизга меҳр-муҳаббат руҳида тарбиялаш талаблари олдимизга муҳим 

---

16 
вазифаларни қўймоқда,

деб таъкидлайди
1
. Демак, ѐшларимизни илк 
болалигиданоқ, миллий анъаналаримизга нисбатан ҳурмат руҳида тарбиялашни 
аҳолининг турмуш ва тафаккур тарзи билан, миллий ва маданий 
қадриятларимиз, ҳалқ анъаналари, расм-русмлари ва урф-одатлари билан 
боғлиқ тарзда олиб бориш ҳаѐт тақозосидир. 
Машҳур файласуф олим Т.Элист ижтимоий тараққиѐтнинг муҳим омили 
бўлган миллий маданиятни парваришталаб дарахтга қиѐслаб, уни қуриш 
мумкин эмас, фақат экиб, парваришлаш ва етилишини кутиш мумкин холос, 
деган эди. Бу эса юқори маданиятли, юксак маънавият соҳиби бўлган инсонни 
тарбиялаш мураккаб, айни пайтда кўп вақт ва меҳнат талаб қилишини 
тасдиқловчи исботдир.
Маълумки, инсон эркин фуқаролик жамиятини шакллантирувчи асосий 
куч бўлиб хизмат қилади, шу боис психологияда шахс био-ижтимоий мавжудод 
сифатида ўрганилади. Шахс эса ижтимоий муносабатлар майдонида 
шаклланувчи ва камол топувчи ҳосила хисобланади. Шахсдаги бузилиш 
ҳоллари тўғридан-тўғри унинг ижтимоийлашувининг номувофиқлашуви ва 
хулқ-атворидаги четга чиқишлар билан белгиланади. Шахсдаги бундай 
ўзгаришларнинг замирида анотомо-физиологик ва ижтимоий тизимларнинг 
қайсидир жиҳатлари 

ишламаѐтгани

тахмин қилинади. Шу боис ҳам ѐшлар 
маънавий 
тасаввурларининг 
фуқаролик 
жамиятига 
мос 
равишда 
шаклланишининг био-ижтимоий асосларини тушуниш ва уларни етарли 
даражада таҳлил этиш зарур. Бу, биринчи навбатда, ѐшларнинг физиологик 
жиҳатдан бир маромда ривожланиши, ташқи ижтимоий таъсирларни тўғри 
қабул қилиши, дунѐқарашининг таркиб топганлиги, шахслараро муносабат 
меъѐрларини ўзлаштирганлиги, ҳатти-ҳаракати ва хулқ-атвори аҳлоқ 
нормаларига мувофиқлаштирилганлиги, жамиятдаги ўзгаришларга муносабат 
билдира олиши, ўз фаолиятини ўзи таҳлил қилишга мойиллиги ва бошқа қатор 
жиҳатлари билан белгиланади. 
1