Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я р. М. Махмудов, Б. Н. Сирлиев

 
Педагогик психологиянинг методлари қуйидагича: 
ташқи
1. Кузатиш 
ички 
лаборатория 
2. Эксперимент 
табиий 
3. Суҳбат. 
4. Анкета. 
5. Социометрия. 
6. Фаолият натижаларини ўрганиш. 
7. Тест. 
8. Биографик. 
Кузатув
агар у ташқи ҳодисаларни тасвирлаш билан чекланибгина 
қолмасдан, балки ушбу ҳодисаларнинг психологик табиатини изохлаб бериш 
даражасига кўтарилса, психик тадқиқот методи бўла олади. Илмий психологик 
кузатув турмушдаги кузатувдан фарқли ўлароқ, хулқ-атвор ва фаолиятнинг 
кузатилатган фактини тасвирлашдан унинг ички психологик мохиятини 
тушунтириб беришга муқаррар ўтилишини тақозо этади. Психологик 
кузатувларнинг жиддий муҳим талаблари аниқ режанинг бўлиши ва шунингдек 
олинган натижаларнинг махсус кундаликда қайд этилишидан иборат. 
Янги психологик фактларга эга бўлишнинг ва объектив тарзда илмий 
билишнинг асосий воситаси - эксперимент методидир. 
Эксперимент
методининг икки асосий тури фарқланади: лаборатория 
эксперименти ва табиий эксперимент. 
Лаборатория экспериментининг ўзига хос белгиси фақат унинг 
лаборотория шароитларида махсус психологик асбоб-ускуналар ѐрдамида 
ўтказишларида ва синалувчиларнинг хатти-ҳаракатлари йўл-йўриққа биноан 

---

8 
содир бўлиши билангина эмас, балки синалаѐтганини биладиган синалувчи 
(гарчи одатда, синалаѐтган киши экспериментнинг мохияти нималардан 
иборатлигини, конкрет нимани ва нима мақсадда тадқиқ қилишаѐтганини 
билмаса хам) кишининг муносабати билан хам белгиланади. Лаборатория 
эксперименти ѐрдамида диққатнинг хоссаларини, идрок ва хотира, сезги 
чегараларини ва бошқаларнинг ўзига хос хусусиятларини тадқиқ қилиш 
мумкин. 
Табиий эксперимент (биринчи марта 1910 йилда А.Ф.Лазурский таклиф 
этган) йўналишига кўра, эксперимент ўтказилаѐтганини биладиган синалувчида 
ҳосил бўладиган зўриқишга йўл қўймаслиги ва тадқиқотни одатдаги, табиий 
шароитларга (дарс, сухбат, ўйин, уй вазифаларини бажариш ва бошқалар) 
кўчириши лозим. 
Суҳбат методи
ѐрдамида шахсни ўрганишда сухбатнинг мақсади ва 
вазифасини белгилаш, сухбат мавзусининг объекти ва субъектини танлаш, 
муддати ва вақтини аниқлаш, уни индивидуал, гуруҳий ва жамоа шаклида 
ўтказиш, мавзуга боғлиқ савол-жавоб тизимини тайѐрлаш кабилар кўзда 
тутилади. 
Анкета методи
ѐрдамида жамоанинг муҳитга бўлган муносабати 
ўрганилади. Бунда очиқ (легал) ва ѐпиқ (нолегал) анкета методларидан 
фойдаланилади. Очиқ (легал) анкета методида шахс ўзи ҳақида барча 
маълумотларни саволномада кўрсатади ва таклифлар беради. Ёпиқ (нолегал) 
анкета методида шахс ўзи ҳақида барча маълумотларни саволномада сир 
сақлайди, яъни жавоблар фақатгина ― + ‖ ва ― 
-
‖ ишоралар орқали берилади.
 
Социометрия методи
Америкалик психолог Ж.Морено томонидан 
биринчи марта фанга киритилган. Бунда у гуруҳларда шахслараро афзал 
кўринишларни аниқлаш усулини ва ҳиссий афзал кўринишларни қайд қилиш 
техникасини таклиф этади. Буни у