Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Oqlash jarayonida donga val va dekalarning ta’siri 
Valtsedeka uskunasining ishchi organi gorizontal aylanuvchi silindr 
(val) va unga mustahkam o'rnatilgan silindrik yuza - dekadan iborat (78-
rasm). 
Uskunaga tushayotgan don ishchi zonadagi aylanayotgan valning 
surishi va dekaga urilishi, ya’ni bir vaqtning o‘zida siqilishi va surilishi 
natijasida deformatsiyaga uchraydi. Buning natijasida parda parchalanib, 
mag‘iz esa osongina ajraladi. 
Val va dekaning minimal oralig‘i o‘lchami don mag‘ziga nisbatan 
kattaroq bo‘ladi, aksincha bo‘lganda esa u maydalanib ketadi. Grechixa 
donini oqlashda dekaning radiusi val radiusiga teng bo‘lishi kerak (78 -
rasm, a). Grechixa doni mag‘zining eni - 0,5-1,3 mm. 
78-rasm. Tariq va grechixa donlarini valtsedeka usqunasida oqlash. 
Grechixa donidan yorma olishda valning aylanish tezligi 13 — 14 m/s, 
maydasi uchun 10-12 m/s, dekaning ishchi zona uzunligi 
214

---

180-200 mm bo‘lishi lozim. Grechixa donini oqlash uskunasining dekasi 
kvartsdan tayyorlanadi. 
Sun’iy uslubda tayyorlangan abraziv yuzaga nisbatan bu usulda 
tayyorlangan ishchi organlari mag‘izni maydalab tashlamaydi. 
Valtsedeka uskunasining vallari diametri 500 -600 mm, du- ganing 
(do‘g‘a) uzunligi 220-300 mm, dekaning ... burchagi a = 40-70° ga teng. 
^ Yormabop donlarni oqlashda poliuritanli valiarning ta’siri 
Sholi doni gul qobigM, mag4z bilan birga tutashib o‘smaganligi 
sababli, oqlash jarayonida poliuritan bilan qoplangan ikkita valiarning 
siqish va surish deformatsiyasi natijasida ular oson ajraladi (79 -rasm). 
79-rasm. Al-ERB-3 rusumli rezina qoplangan oqlash uskunasi: 
1- qabul qiluvchi moslama; 2 - vallarni qo ‘shuvchi va tushiruvchi 
mexanizm; 3 - vallar oraligini moslab turuvchi moslama; 
4 - yuqoridagi va pastdagi vallar; 5-mahsulot chiqish joyi; 
6 - elektrodvigatel; 7-havo kanali (qovuz) uchun 
215

---

Al-ERD-3 oqlash uskunasining asosiy ishchi organi deformatsiya 
darajasi har xil bo‘lgan poliuritan qoplangan ikkita val hisoblanadi, 
ularning 
0
‘lchami 0 200 mm va uzunligi - 400mmga teng. Vallar bir-
biriga qarama-qarshi aylanib, ularning aylanish nisbati 1,45:1. tez 
aylanuvchi valning tezligi 9,5 m/s. Donni oqlash uskunasi ishchi 
zonasidagi don vallar orasida siqilib, so‘ng valiarning turli tozalashda 
aylanishi natijasida surilib deformatsiyalanishi natijasida uning mag‘zi 
ajraladi. 
Bu uskunaning afzalligi shundaki, uning yuqori ish unum- dorligiga 
ega bo‘lib, donni samarali oqlaydi. Biroq undan foy- dalanilganda 
rezinalar tez yedirilib ketadi, ularni 3-5 sutkada almashtirib turish talab 
etiladi, bu esa mahsulot tannarxining ortishiga olib keladi.