Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

77-rasm. Grechixa donini saralash: 
a) sxodi; b) proxodi; v) ikki marta elash 
bilan. 
Bunday saralash qator afzalliklarga ega, ketma-ket saralashda 
elaklarga bir tekisda baravar yiriklikdagi don yuklanadi, bu esa 
aralashmalarni fraksiyalarga ajratishni osonlashtiradi.
6 
fraksiya 
212

---

8-
 
BOB. TOZALANGAN DONLARGA QAYTA 
ISHLOV BERISH (OQLASH, SARALASH, YORMALARNI 
AJRATISH, SAYQALLASH VA JILO BERISH) 
TEXNOLOGIK JARAYONLARI 
Yormabop donlarga qayta ishlov berish usullari 
Oqlash - yorma ishlab chiqarish texnologik jarayonidagi, eng ko'p 
energiya talab qiluvchi jarayonlardan hisoblanadi. Yormabop do nlarning 
anatomik tuzilishi, shakli, ularning tashqi qobig‘i bilan bog'lanishi, 
mag‘izning mustahkamligi yoki mo‘rtligiga ko‘ra grechixa, arpa va sholi 
donlarini bir xil oqlash uskunalarida oqlash mumkin emas. Oqlash usullari 
yormabop donlarning texnologik tarkibi va mag‘izning parda bilan qanday 
bog‘langanligiga asoslanib tanlanadi. 
Grechixa donining mag’zi mo'rt bo‘ladi. Uni oqlash uchun 
valtsedekauskunasidan foydalaniladi. Qisqa vaqt ichida donni siqish va 
surish deformatsiyalari orqali pardani parchalab, uni mag‘izdan ajratiladi. 
Tariq donining mag'zi mo‘rt emas. 
В 
uning ham valtsedeka 
uskunasida oqlanadi. 
Sholi donining mag‘zi mo‘rt bo‘lib, uni poliuritan qoplangan valli 
stanoklarda oqlanadi. Oqlash jarayonida uzoq bo'lmagan vaqt ichida 
deformatsiya darajasi har xil bo‘lgan vallar orasi siqilganda donlar 
poliuritan yuzasiga ishqalanib deformatsiyalanish natijasida qobiqlarni 
mag‘izdan ajratishga erishiladi. Sholilarni oqlashda yana postavalardan 
ham foydalaniladi, u donlarni siqish, surish va ishqalanish jarayonlari 
natijasida qobiq ajraladi. 
Suli donining mag‘izi qayishqoqlik xususiyatiga ega, uni oqlashda 
postava yoki abraziv (qayroq tosh yuza) silindrik oboyka uskunasida 
donlar bir-biri bilan ishqalanishi, donlar uskuna ichida bichlar yordamida 
abraziv yuzaga urilishi va ishqalanishi natijasida parda mag‘izdan 
ajraladi. 
Arpa donining mag‘zi mustahkam boMib, uni oqlashda oqlash 
postavasi va abraziv silindrik oboeyka uskunasi yoki Al -ZShN-E 
213 

---

rusumli g-pardozlash uskunasidan foydalaniladi. Bu yerda ham don 
abraziv yuza va elaklar yuzasi orasida ishqalanib, qobiq mag‘izdan 
ajraladi. 
No‘xat donining mag‘zi siqilish, urilish natijasida pallalarga ajralib 
ketadi, uni oqlash uchun Al-ZShN-3 uskunasi qo‘llaniladi.