Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Yorma tayyorlash texnologiyasida maydalash yoki qirqish
Bu jarayon faqat maydalanadigan yormalar texnologiyasida ishlatiladi. 
Un texnologiyasidagi maydalash va omuxta-yem texnologiyasidagi jadal 
maydalashdan farqli ravishda yorma texnologiyasidagi maydalash 
jarayonlar majmuini ifodaetadi, buning natijasida уadro oMchamlari 1 dan 
4 mm gacha bo'lgan zarrachalarni hosil qiladi. Bunda butun jarayon 
unsimon zarrachalar haddan tashqari ko‘p hosil bo‘lishi bilan davom 
etmasligi kerak. Jarayonni optimallashtirish uchun don awaldan yirikligiga 
ko'ra fraksiyalarga saralanishi mumkin. Maydalash uchun maxsus 
qirquvchi valli dastgohlar va bolg‘a shaklidagi maydalagichlar, shuningdek 
maxsus yuza shaklidagi barabanli maydalagichlardan foydalaniladi.
Qirquvchi valli dastgohlaridan foydalanilganda kichik nis- habli si 1 
indr hosil qiluvchi jarayon, maydalash va un tortish tex - nologiyalarini 
eslatadi. Bunday texnologiyada arpa yormasi ishlab chiqarishda pensakani 
(oqlangan va qisman maydalangan) aralashmalari hosil bo‘lishiga 
imkoniyat yaratadi. 
Maxsus o'zaro perpendikulyar vallar joylashishi arpadan perlovka 
yormasi va bug‘doy doni texnologiyasida, «poltava» yormasi olishda
225

---

foydalaniladi. 85-rasmga muvofiq tez aylanuvchi valni vint chizig‘i 
bo‘yicha 2,5 mm qadamli va balandligi 3 mm li rifle o'yiladi, sekin 
aylanuvchilar - kichik nishabli silindr hosil qiluvchi bo‘yicha riflelar soni 
bir santimetrda uchtani tashkil qiladi. 
Ish jarayoni tez aylanuvchi val tezligida 4 m\s da va 1,5-2,5 oraliqda 
va tegishli solishtinna yuklamada amalga oshiriladi.
85-rasm. Yormani о‘zaroperpendikulyar usulda maydalash: 
1-tez aylanuvchi val; 2-sekin aylanuvchi val; 3-maydalanuvchi don;
 
4-kesish yo 'li.
 
Bundan maydalangan don o‘zining uzun o‘qi bilan sekin aylanuvchi 
valning yonma-yon joylashgan riflelarining va «o‘tkir uch» uchlardan 
hosil bo'lgan chuqurchaga joylashtiriladi va tez aylanuvchi val rifielari 
bilan kesiladi. Don rifle uchining kirish chuqurligi qisman kesuvchanligini 
ta’minlanish kerak, bunda mo‘rt mag‘iz bo‘linib ketishi va ushlab 
ko‘rganda o‘tkir uchli yormachani hosil qilishi kerak. Maydalash 
samaradorligi yormaning chiqish. unli zarrachalarning minimal chiqishi va 
yormaning sifatiga ko‘ra bahslanadi. Bunda don uzun uchining uzunasiga 
emirilishiga, uzuq zarralar hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak, bu 
sifatsiz yonna olishga sabab bo‘ladi. Makkajo‘xoridan yorma olish 
226

---

texnologiyasida murtakni ajratib olish asosiy o‘rin egallaydi, chunki 
yormada uning mavjudligi saqlanishi holatini yomonlashtiradi va yorma tez 
buziladigan bo“lib qoladi. Shuning uchun makkajo‘xorini maydalash 
maxsus barabanli maydalagich - murtak ajratgichlarda amalga oshiriladi. 
Rotor yuzasida maxsus tishlar, bo‘rtiqlar, qiya kunguralar mavjud bo‘lib. 
donni 
kesish 
emas, 
maydalash 
kerakligini 
oldindan 
belgilaydi. 
Bundanmurtak maydalanmasdan ajratib olinadi. Maydalash texnologiyasi 
tahminan bir xil tamoyil bo‘yicha tuziladi: maydalanadigan mahsulotlar 
oldindan yirikligiga ko‘ra deyarli bir xil fraksiyalarga saralanadi, so'ngra 
eng 
yuqori 
samara 
beradigan 
uskunalarni 
qo'liab 
maydalanadi. 
Maydalangan mahsulotlar ham saralanadi, olingan deyarli bir xil 
fraksiyalar texnologik jarayonining keyingi sistemalariga yuboriladi. 
Texnologik 
chizmalarning 
tuzilishidagi 
ayrim 
holatlartegishli 
texnologiyalar tavsiflanayotganda ko‘rib chiqiladi.