|
86-
rasmda maydalanmagan yormani nazorat qilishning prin- sipial
chizmasi keltirilgan.
Yorma ajratishni nazorat jarayoni ishchi jarayonidagi kabi uskunalarda
amalga oshiriladi. Masalan sholi va suli uchun padi separator, grechixa
uchun elakli separatordan foydalaniladi. Nazorat elash uchun asosiy va
qo'shimcha mahsulotlar yirikligiga mos elak tanlanadi, u har bir turdagi
mahsulot uchun individual bo‘ladi. Maydalangan yormani nazorat qilishda
taxminan xuddi maydalanmagan yormani nazorat qilishdagi kabi
texnologik jarayonlar majmui amalga oshiriladi.
Faqat nazorat yorma ajratish o‘miga yormani raqamiga ko‘ra
228
bir o'lchamga keltirish jarayoni olib boriladi.
87-rasm
nazoratning
boshlang‘ich bosqichida tayyor yorma awaldan yorma raqamining
yirikligiga muvofiq holda fraksiyalarga saralanadi. Har bir raqamdagi
yorma o‘ziga xos texnologik yiriklikka ega bo‘lib, bu ikkita yonma- yon
elakdan o‘tgan yoki elakda qolganligi bilan xarakterlanadi. Masalan, 2 -
raqamli perlovka yormasi diametri 3 mm li elak o‘tishi, diametri 2,5 mm li
elak qolishidan olinadi.
86-Maydalanmagan yormani nazorat qilish:
К-yorma; M- kepak; D - maydalangan magiz; 3 - don;
1 - yirikligi bo ‘yicha saralash; 2 - yorma ajratish; 2- pnevmosepa-
ratsiyalash; 4 -magnit separatori; 5 - avtomat tarozi.
Bundan tashqari har bir raqamdagi yorma o‘lchamlariga ko‘ra
baravarlashtirilishi kerak. Texnik shartlarga muvofiq holda maydalangan
yormaning baravarligi yormaning raqamini aniqlovchi ikkita yonma - yon
elakning proxod va sxodlarining nisbiy miqdori bilan xarakterlanadi.
Barcha raqamli arpa yormalari uchun bu miqdor 75 % dan kam
bo‘lmasligi, qolgan barcha tur raqamdagi maydalangan yormalar (perlovka,
makkajo‘xori, Roltava) uchun 80 % dan kam bo'lmasligi kerak.
Yiriklashga
ko‘ra
baravarlangan
har
bir
raqamdagi
yorma
pnevmoseparatsiya
jarayonida
yengil
aralashmalar,
shuningdek
metallomagnit aralashmalar mavjudligiga nazorat qilinadi. Nazorat qilish
majburiy hisoblanadi.
229
Yorma zavodining oqlash bo'limida yormadan tashqari tex nologiyaning
qo‘shimcha mahsulotlari - kepak va sochmali yem ham olinadi.
Texnologiyaning qo‘shimcha mahsulotlari tarkibida yorma (mag‘zi) bor -
yo'qligiga nazorat qilinadi, texnologik jarayonni olib borishdagi turli
nosozlildar va kamchiliklar tufayli mag‘iz, kepak va qovuz tushib qolishi
mumkin. Asosan bu elak romlarining pishiq emasligi, elaklaming yirtiqligi,
pnevmo va aspiratsion tarmoqlardagi havo o‘tkazgichlar va kanallardagi
yuqori tezlikdan iborat. Shuning uchun bu mag'izni ajratish va texnologik
jarayonga qaytarish nazoratning texnologik vazifasiga kiradi.
Boshlang‘ich bosqichda kepak elanadi va undan yirikroq tarkibiy qism
yadro ajratib olinadi. So‘ngra texnologiyaning oxirgi mahsuloti sifatida
kepak metallomagnit aralashmalar mavjudligiga nazorat qilinadi va
tortiladi. Ajratib olingan mag‘iz undan qovuz qoldiqlarini ajratish uchun
pnevmoseparatsiyalanadi va texnologik jarayonga qaytariladi. Qovuzni
nazorat qilishda undan, shuningdek oldindan kepakni elab olinadi, keyin
pnevmoseparatsiyalashda qovuz va mag‘iz toza holatda ajratiladi.
Mag ‘ iz texnologik jarayonga qaytariladi, qovuz esa metallomagnit
aralashmalardan tozalanib nazoratdan o‘tkazilgandan so‘ng omborga
jo‘natiladi. 87-rasmda kepak va qovuzni nazorat qilishning prinsipial
chizmasi ko’rsatilgan.
Yorma sifati uning rangi, hidi, ta’mi kabi yormaning yaxshi
saqlanganligi belgilovchi organoleptik ko‘rsatkichlar bilan tavsif- lanadi.
Umumiy tahlil o‘tkazilganda, yormaning namligi, o‘lcham- lariga ko‘ra
tenglashtirilganligi,
sifatli
yadro
miqdori,
tarkibidagi
zararli
va
metallomagnit aralashmalar, ombor zararkunandalari bilan zararlanganligi
aniqlanadi. Organo - leptik baholashga yuzaga ishlov berish darajasi
(etalon bilan solishtirganda) va ayrim zarrachalaning shakli kabilar kiradi.
Ba’zan turdagi yormalar, masalan makkajo'xori, suli bodrog‘i va talqoni
uchun kuldorlik belgilanadi. Makkajo‘xori yormasi uchun shuningdek
tarkibida murtakning mavjudligi aniqlanadi, chunki uning yorma tarkibiga
tushishi saqlash muddatlariga salbiy ta’sir yetishi mumkin. Yormaning
yuqori navligi asosan si-
230
fatli mag‘iz miqdori bilan belgilanadi, chunki sifatli yadro, yorman ing
tozalaganini ko'rsatadi. Bu ko'rsatkich aralashmalar umumiy miqdorining
100 % dan chiqarib tashlash bilan aniqlanadi. Yuqori navli yormada bu
ko'rsatkich har doim 99 % dan ko'p.
maydalangan
'yorma
M-**■
4
Do'stlaringiz bilan baham: |
