Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Uchinchi oqlash usuli 
- don qobig‘ini harakatlanayotgan qayroq tosh 
yuzaga asta-sekin ishqalash bilan amalga oshiriladi (80-rasm, v). Bu 
usuldan parda, mag‘iz bilan mustahkam bog‘langan (arpa, bug‘doy, oq 
jo‘xori, no‘xat va makkajo'xori) donlarni oqlashda foydalaniladi. 
Bunday usulda oqlashda A1-31RN-3 rusumli oqlash va sayqallash 
uskunalaridan foydalaniladi. 
Oqlash jarayonining texnologik samaradorligini baholash. 
Oqlash uskunasida donni g natijasida ikki xil mahsulot: 
-mag‘iz va qovuz olinadi. Lekin g jarayoni samarali 
boimaganda, 5 xil mahsulot hosil bo‘ladi: 
2 1 7
 

---

-
mag‘iz (qimmatbaho mahsulot); 
-
oqlanmagan don; 
-
qovuz (g jarayonida mag‘izdan ajratilgan sirtqi qobiq); 
-
maydalangan mag‘iz; 
-
kepak. 
Oqlash jarayoni qanchalik yaxshi tashkil qilinsa, oqlanmagan don, 
maydalangan mag‘iz va kepak shuncha kam bo‘ladi, mag‘iz va qovuz 
miqdori esa ko‘p bo‘ladi. 
Oqlangan mahsulotlarni saralash 
Yormabop donlarning oqlangandan so‘ng aralashma hosil bo‘ladi, 
ularni beshta frakdiyaga bo‘linadi. 
Asosiy fraksiya—bu oqlangan don yoki mag‘iz. Oqlashjarayonida 
oqlanmay qolgan donlar, ikkinchi fraksiyani hosil qiladi. Oqlash 
jarayonida dondan ajratilgan sirtqi gul qobig‘i - uchinchi fraksiyani hosil 
qiladi. Oqlash jarayonida, maydalangan mag‘iz - to‘rtinchi fraksiyani, 
oqlash jarayonida maydalanadi mayda zarrachalarga mag 'iz va pardalar 
ya’ni kepak - beshinchi fraksiyani hosil qiladi. 
Mag‘iz - asosiy va qimmatbaho mahsulot bo‘lib, unga tegishli ishlov 
beriladi (silliqlanadi, jilo beriladi, saralanadi).
Oqlanmagan dondan esa qayta oqlashjarayonida mag‘iz olinadi. 
Maydalangan mag‘iz sholi, grechixa (prodel) no‘xat donlariga qayta 
ishlov berish jarayonida hosil bo‘lib, ularni saralab, kepagi ajratiladi.
Kepakdan esa ozuqa sifatida omuxta-yem mahsulotlari ishlab 
chiqarishda foydalaniladi. 
Qovuz, ya’ni tariq, grechixa va sholi donlari mag‘zidan ajratilgan 
qobiqdan ozuqa xamirturushi sifatida va texnik inaqsadla rda ishlatiladi. 
Aralashmadagi mahsulotlarning tarkibiy miqdori qayta ishla - nayotgan 
don, uning sifati oqlash jarayonlami to‘g‘ri olib borish, oqlash uskunalarni 
rusumlari, donning birinchi va ikkinchi marta oqlanishiga bog‘liq. 
218 

---

Donni birinchi oqlashdan so‘ng hosil bo‘lgan mahsulotlaming taxminiy 
miqdori 37-jadvalda berilgan.