N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

a v to rita r ta fa k k u r 
turi deb ataladi. U ko'pincha odam lam ing muayyan 
soha b o ‘yicha bilini saviyasining, darajasining cheklanganligidan va mustaqil fikr 
yuritish qobiliyatinm g yetarli darajada o ‘smaganligidan dalolat beradi. Shumngdek, 
psixologiyada bir-birlari bilan uzviy ravishda bog'langan mulohaza yuritishdan iborat 
tafakkur jarayonin
i d isk u rsiv ta fa k k u r 
deb ataladi.
Ijodiy ta fa k k u r 
- m urak k ab bilish faoliyatidan b in b o 'h b , tadrijiy rav ish d a lzchil 
o 'z a ro b o g ‘langan ja ra y o n la rd a n tashkil topadi, dastavval sav o llar tu g ‘iladi, vazifa 
aniqlanadi, m asalani yechish va sa v o lla rg a ja v o b qidirish jaray o n i v u judga keladi.
Psixologiya fanida tafakkum i realistik va autistik turlarga ajratiladi. 
R ealistik
ta fa k k u r 
qurshab olgan atrof-muhitni o'rgam shga. aks ettinshga qaratilgan fikr 
yuritish bo'lib, u mantiqiv qonun va qoidalar yordami bilan voqelikni in ikos qiladi 
A u tistik ta fa k k u r 
insonning hohish va istaklarini amalga oshirish bilan bog'liq 
ravishda sodir bo'ladi A malga oshinlishi lozim bo'lgan tafakkur harakatlan o ‘sha 
shaxsning o 'z tilaklanni ro'yobga chiqanshga yo'naltirilgan fikr yuritilishdan iborat 
in d iv id u a llik yok i in d iv id u a listik tafak k u rd ir
Masala yechim ini qabul qilishga va informatsion tayyorgarlik ko'rishga qaratilgan 
fikr yuritish 
vizu al ta fa k k u r 
deyiladi. Vizual tafakkur maqsadga muvofiq xarakatlar 
yoki 
anglanilm agan 
operatsiyalar, 
chunonchi 
obrazlar 
manipulyatsiyasi 
va 
transfonnatsiyasi yordami bilan am alga oshinladi va “aqliy anglam sh”dan namoyon 
bo'ladi.
Yirik sobiq sovet psixologlandan biri Z.I.K alm ikova o 'z tadqiqotlarida tafakkum i 
produktiv va reproduktiv turlarga ajratib o'rgangan edi. Qisqa vaqt birligi ichida yangi 
orginal fikrlar yaratish yoki muhim llmiy, am aliy m asalalami hal qilish bilan 
belgilanadigan tafakkur