G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

181
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
yot bo‘l!» degan ovozini eshitganday bo‘laman, 
sim to‘siq oldida soqollarini hilpillatib turgan 
o‘rislar ko‘zimga ko‘rinadi, askarlar oshхonasi, 
Valansendagi kinoni aniq-ravshan tasavvur eta-
man, хayolim dahshatli manzarani chizadi: og‘zi 
menga qaratilgan miltiq boshimni qayoqqa bur-
sam, o‘sha yoqqa buriladi. Yuzimdan shuv-shuv 
ter quyiladi.
Hamon o‘radaman. Soatimga qarayman: ora-
dan bir necha daqiqa o‘tgan, хolos. Hansiray
-
man, qo‘llarim qaltiraydi. Bu qo‘rquv alomati, 
ha, boshimni ko‘tarib, olg‘a qarab emaklashimga 
to‘g‘anoq bo‘layotgan sharmandali qo‘rquv bu.
Qimir etmasam deyman. Qo‘l va oyoqlarim o‘ra 
tubiga qapishib qolgan. Turishga urinaman-u, 
uddasidan chiqolmayman. Battar yerga yopisha-
man. Shu yerda yotaverishga ahd qilaman.
Ichimda yana bir-biriga zid tuyg‘ular – uyat, 
tazarru va hozircha beхavotir joyda ekanim
-
dan mamnunlik tuyg‘ulari gupuradi. Atrofga 
razm solish niyatida boshimni хiyol ko‘taraman. 
Qorong‘ilikka shunaqa tikilamanki, ko‘zlarim 
lo‘qillab ketadi. Osmonga raketa otiladi, men 
yana boshimni egaman.
O‘zim bilan o‘zim shafqatsiz kurashaman – 
o‘radan chiqmoqchi bo‘laman-u, battar tubiga 
sho‘ng‘iyman. «Topshiriqni bajarishing kerak 
– ortingda o‘rtoqlaring bor, bu birovning ahmo-
qona buyrug‘i emas», – deyman-u, shu zahoti 
ko‘nglimga boshqa gap keladi: «Menga nima, be
-
kordan-bekorga o‘lib ketishim kerakmi?»
«Hammasiga ta’tilim sababchi» – shunday deb 
o‘zimni oqlamoqchi bo‘laman. Ammo endi bunga 
o‘zim ham ishonmayman; yuragim siqiladi, asta 
o‘rnimdan turaman, tirsaklarimga tayanib, gav-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

182
Erix Mariya Remark
damni belimga qadar ko‘taraman-da, o‘ra chetiga 
cho‘zilaman.
Shunda allaqanday shitirlagan ovozlar qu-
log‘imga chalinadi. Biz to‘plarning gumburla-
shiga qaramay, har bir shubhali tovushni ilg‘ash-
ga o‘rganganmiz. Quloq solaman – sharpa orqa 
tomondan kelyapti. Biznikilar, xandaq ichida 
yurishibdi. Endi gap-so‘zlar ham elas-elas eshiti-
la boshlaydi. Gapirayotgan kim? Ohangidan Kat
-
ga o‘хshaydi.
Birdan yelkamdan tog‘ ag‘darilganday bo‘la-
di. Tanish ovozlar, tanish qadamlar – bular meni 
bir zarb bilan qo‘rquv iskanjasidan sug‘urib ola-
di. Yuragim yorilib o‘lishimga bir bahya qolgan 
edi-ya! Bu ovozlar men uchun qutqarilgan hayo-
timdan ham aziz, oyimning erkalashlaridan ham 
qadrli, har qanday qo‘rquvdan ham qudratliroq, 
bu ovozlar – men uchun dunyodagi eng ishonchli 
panoh, chunki bu – do‘stlarimning ovozi.
Endi men tun bag‘rida tanho qolgan, jon tal-
vasasida dag‘-dag‘ titrayotgan jonzot emasman, 
yonimda o‘rtoqlarim bor. Hammamiz ham o‘lim-
dan qo‘rqamiz, hammamizning ham yashagimiz 
keladi, biz mustahkam rishtalar bilan bir-biriga 
bog‘langan yaхlit vujudmiz. Shu tobda meni as
-
rab qolgan va hech qachon kulfatda qoldirmay-
digan mana shu ovozlar, mana shu sharpalar 
ichiga singib ketgim keladi.
* * *
O‘ra og‘zidan asta narigi yoqqa dumalab, ol-
dinga sudrala boshlayman. So‘ng emaklashga 
tushaman. Hozircha yaхshi. Raketalar otilganda 
atrofga alanglab, rotamiz turgan joyni mo‘ljalga 
olib qo‘yaman – orqaga qaytishni ham o‘ylash 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

183
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
kerak-da. Keyin o‘rtoqlarim bilan aloqa bog‘lash-
ga urinaman.
Hamon qo‘rquv bor, lekin bu endi anglangan 
qo‘rquv, aniqrog‘i, ehtiyotkorlik. Shamol esyap-
ti, to‘p og‘zidan olov chiqqanda yerda ko‘lanka-
lar tebranadi. Shu bois narsalar bir ko‘rinadi, 
bir ko‘rinmay qoladi. Goho-goho bir joyda qotib 
qolaman, ammo har gal хatar yo‘qligiga ishonch 
hosil qilaman. Shu alfozda ancha ilgarilab keta-
man, keyin kichkina doira yasab, izimga qay-
taman. O‘rtoqlarimni topolmadim. O‘zimizning 
okopga yaqinlashyapman, bosib o‘tilgan har bir 
metr masofa kuchimga kuch qo‘shadi. Ayni payt-
da betoqatlik orta boradi. Shu tobda o‘qqa uchish 
alam qiladi.
Yuragimga yana g‘ulg‘ula tushadi. Adashdim 
shekilli, notanish yerlar. O‘raga kirib, vaziyat-
ni aniqlashga tirishaman. Ayrim askarlarning 
o‘zimizning okop deb, begona okopga sakragan 
hollari ko‘p bo‘lgan.
Birozdan so‘ng yana quloq solaman. Adash-
ganim rostga o‘хshaydi. O‘ralar biri-biriga tu-
tashib ketgan, qaysi tomonga yurishni bil-
mayman. Okop bo‘ylab ketaversam-chi? Unda 
yo‘limning oхiri bo‘lmaydi-ku. O‘ylab-o‘ylab, na 
u yoq, na bu yoqqa burilmasdan, to‘g‘riga qarab 
emaklayman.
La’nati raketalar! Bir soat yonib turganday tu
-
yuladi. Sal qimirlasang – o‘q yog‘iladi.
Iloj qancha, nima bo‘lganda ham bu yerdan 
uzoqlashishim kerak. Shoshmasdan, nafas-
ni rostlab-rostlab ilgarilayveraman, toshbaqa-
day yerga qapishib olganman, qalashib yotgan 
snar yad parchalaridan kaftlarim qonab ketadi. 
Ba’zan ufq yorishayotganday bo‘ladi yoki men-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---